Uyku ve Evreleri

Uyku, insanın dinlenmeye geçtiği fizyolojik bir durumdur. Uyku sırasında metabolizma yavaşlar kas tonusu devam eder. Kişi dışarıdan gelen uyarılara karşı tepkisizdir. Uyku merkezi sinir sisteminin aktif bir sürecidir. Beyin özellikle rem uykusunda çok aktifdir ve bu evrede beta dalgaları gözlenir. Uyku daha çok beynin dinlenmesi için gereklidir. Vücut uyumadan, istirahat ederken de dinlenebilir. Beynimiz ise uyku esnasında dinlenebilmektedir. 

Sinir hücreleri birbiri ile elektriksel ve kimyasal olarak iletişim kurar. EEG de bu özellikten yararlanılır. EEG (elektroansefelogram) cihazı ile beyin dalgaları ölçülebilir. Bu sayede biz sinir sistemi ve uyku ile ilgili yorum yapabiliriz. EEG sistemi sayesinde uyku ve uyanıklık arasında elektriksel aktivitenin farklı olduğu ortaya çıkmıştır.

EEG kayıtlarında 4 frekans bandına ait karakteristik dalgalar vardır;

Delta (1-3 Hz) , teta (4-7 Hz), alfa ( 8-13 Hz), beta (14-20 Hz) 

Uyku temel olarak 2 evreden oluşur;

1. Non-rem uykusu

2. Rem (rapid eye movement ) uykusu

Non-Rem Uykusu 

Bu uyku, uykunun ilk evresidir. Daha derin olan uykudur. Göz hareketleri yavaştır. Uykunun büyük kısmı non-rem uykusudur. Uykunun bu kısmında rüya görülmez ya da görülen rüyalar pek hatırlanamaz. Beyin faaliyetleri azalmıştır. EEG kayıtları incelendiğinde beyin dalgalarının yavaşladığı gözlenmektedir. Sempatik aktiviteler azalmış, parasempatik aktiviteler artmıştır.

Non-Rem 1. Faz 

Uykunun ilk evresidir. Uyku ile uyanıklık arası bir uykudur. Kişi dışarıdaki konuşmaların, seslerin farkındadır. Çok kısa süreli bir uykudur. EEG kayıtlarında alfa ve teta dalgaları gözlenmektedir. 

Non-Rem 2. Faz 

Uykunun yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Bu evrede tamamen teta dalgaları görülür. EEG kayıtlarında uyku iğcikleri denen ani dalgalanmalar ve K kompleksi denen saniyelik artışlar gözlenmektedir. Uyku iğcikleri uykunun devamı için önemlidir. K kompleksi ise sağlıklı bir insanın EEG kaydındaki en büyük elektriksel sinyaldir. Bu ani artışların görevi dışarıdan gelen uyarılara karşı uykunun bölünmemesini sağlamaktır. K kompleksi uykuda hafızanın pekiştirilmesine yardım etmektedir.

Non-Rem 3. Faz 

Bu fazda delta dalgaları gözlenmektedir. Vücut dış uyaranlara karşı çok tepkisizdir. Kişiyi bu evrede uyandırmak zordur. Bu evrede faz 2'ye nazaran az da olsa uyku igcikleri gözlenmektedir. Ayrıca bu evrede nöronal aktivitenin dışında fizyolojik aktivitelerde en düşük düzeydedir.

Rem uykusu

Uyku boyunca 90 dakikalik aralıklarla ortaya çıkar. Rem uykusuna aynı zamanda paradoksal veya desenkronize uyku da denmektedir. Bu evrede metabolizma ve fizyolojik olaylar neredeyse uyanıklık hâli ile aynı seviyededir. Kişiyi rem uykusunda iken uyandırmak zordur ama kişi sabahları rem uykusu sırasında uyanmaktadır. Bu uykuda görülen rüyalar non-rem de görülenlere göre nettir ve hatırlanabilir. Non rem uykusunda görülen rüyalar ise siliktir ve hatırlanması güçtür. Ayrıca rem uykusu nöronlar da membran stabilizyonunu sağlar ve genetik hafızanın programlanmasında rol oynar Bu uykudan mahrum kalanlarda ruhsal bozukluklar daha sık görülür bu nedenle bu evrenin ruhsal dinlenmeyi sağladığı düşünülmektedir.

Uyku evrelerinin süresi yaşla birlikte değişir. Yeni doğan bebeklerde rem uykusu toplam uykunun yaklaşık yarısını oluştururken bu oran beş yaşından itibaren %25'lere iner ve yaşlanıncaya kadar aşağı yukarı sabit kalır. Yaşlılarda ise 3. ve 4. evre uykuları daha azdır. Yaşlılar daha az uyurlar ve geceleri uyanmaları daha sıktır. Bebekler ise günün büyük bir çoğunluğunu uykuda geçirir. Anne karnında ise sadece rem uykusu vardır. Rem uykusunun bebeklerde fazla olması beyin gelişimi açısından önemlidir. Çünkü rem uykusunda beyin aktiftir ve gelişim gösterir.