Domates

İkiçenekliler sınıfından patlıcangiller familyasına aittir. Çok yıllık otsu bir bitkinin meyveleridir. Bitkinin yaprakları tüylü, çiçekleri salkım şeklindedir. Domates henüz olgunlaşmamışken yeşildir. Olgunlaştıkça kırmızı bir hal alır.

Anavatanı Güney ve Orta Amerika’dır. Bir ile üç metre arasında bir uzunluğa sahiptir. Genellikle bir sap üzerinde 12 taneye kadar domates yetişir.

Ilık ve sıcak nemli iklimleri sever. Akdeniz’de ve tropik iklimlerde yetişir. Türkiye’de yükseltisi çok olmayan hemen her yerde yetişir.

Sarı renklisinin keşfedilmesiyle altın elma olarak adlandırılmıştır. Amerika’nın keşfinden sonra Amerika’dan Avrupa’ya yayılmıştır. İlk defa Thomas Jefferson tarafından yetiştirilmiştir. İlk zamanlarda renginden ötürü zehirli sanılmıştır. Bu nedenle hemen popülerlik kazanamamıştır. Ancak daha sonraları yiyenleri romantik yaptığına dair şehir efsaneleri türemiş ve bu yüzden aşk elması olarak da tanınır olmuştur.

Bir metrekareye beş gram tohum düşecek şekilde ekilir. Sıcak yastık adı verilen camekanla kaplı sıcak alanlara ekilir. Tohumların üzerine iki santimetre kadar yanmış ince gübre dökülür. Tahta ile üzerine bastırılır. Ardından süzgeçli kova ile su verilir. Toprak kurudukça ılık suyla sulanır. Çıkan otlar sökülüp alınır. Üç dört yapraklı fideler elde edilince ılık yastıklara geçirilir. Burada onar santimetre arayla yerleştirilirler. Don riski yoksa asıl bahçeye alınırlar.

Asıl bahçenin güzelce bellenmiş olması gerekir.  Yüz metrekareye 250-500 kilogram eski yanmış çiftlik gübresi dökülür. Fidelerin konacağı ocaklar da toprak gübre karışımıyla hazırlanır. Fideler arasında en az 50 santimetre boşluk olacak şekilde fideler dikilir. Fide sıraları arasında da en az 30 santimetre boşluk bırakılır. Can suyu verilir. Artık hasat beklenecektir. Gerektiği zaman suyu verilir, çapası yapılır.

Bir orta boy domates (100 gr) yaklaşık 18-19 kalori ihtiva eder. Yine 100 gramında yaklaşık:

• 2.6 gram karbonhidrat
• 0.9 gram lif
• 0.9 gram protein
• 0.2 gram yağ
• 84.0 IU A vitamini
• 24.5 IU C vitamini
• 242.0 miligram potasyum
• 14.0 miligram kalsiyum
• 0.5 miligram demir

bulunur.

• Romatizma belirtilerini azaltır.
• Cildi korur.
• Vücudun yağ yakmasını hızlandırır.
• Antioksidan içerir.
• İçilen ya da maruz kalınan sigara dumanının etkilerini azaltır.
• Protein içeriği ile kas yapımını destekler.
• Hücre onarımını destekler.
• Damar duvarlarını genişleterek kanama eğilimini azaltır.
• Kalp hastalıklarını önler.
• Serbest radikallerin miktarını azaltır.
• Katarakt oluşumunu geciktirir.
• Düşük glisemik indekslidir. Kana yavaş karışır. Kan şekerini aniden yükseltmez.
• Safra kesesi taşı oluşumunu engeller.
• Günlük vitamin alımının yüzde yirmisini sağlar.
• Bağışıklığı güçlendirir.
• Stresle başetmeyi sağlar.
• Düşük kalori değeriyle diyet listelerinde yer verilebilir.
• Kansere karşı korur.
• Likopen içeriğiyle prostat sağlığını korur.
• Cildi nemlendirir ve parlak görünmesini sağlar.
• Ciltteki yaşlanma belirtilerini azaltır.
• Felç riskini azaltır.
• Tansiyon ve kolesterolü dengeler.
• Kalsiyum içeriğiyle kemik ve diş sağlığını destekler.

• Alerjisi olan kişilerde alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
• Aşırı tüketimi böbreklere zarar verebilir.
• Beta-bloker ilacı kullananların fazla tüketmesi tavsiye edilmez.
• Böbrek hastalarının ihtiyaç duyduğu potasyumun emilimini azalttığı için böbrek rahatsızlığı olan kişilerin fazla tüketmesi tavsiye edilmez.

• Taze olarak tüketilebilir.
• Kurutulmuş hali kahvaltılık olarak tüketilebilir. Zeytinyağı ve kekikle tatlandırılabilir.
• Sulu yemeklere konabilir.
• Suyu kokteyllere katılabilir.
• Et ve tavuk yemeklerinin yanında garnitür olarak servis edilebilir.
• Salçası yapılabilir.
• Salatalara eklenebilir.
• Yemeklerde kullanmak üzere sotelenip konservesi yapılabilir.
• Çorbası yapılabilir.

Domatesler kabukları soyulup doğranarak tencereye alınır. Yağ da eklenerek sos halini alana kadar pişirilir. Pişince soğutmadan kavanozlara konur. Kapakları kapatılıp ters çevrilerek bekletilir. Soğuduktan sonra doğrudan güneş ışığı almayan ve sıcak olmayan bir yerde bekletilir. Kullanılacağı zaman kapağı açılır ve tüketilir.

Bir yemek kaşığı tereyağı tencereye konur. Ocağın altı açılır. Yağ eriyince üzerine 2 yemek kaşığı un eklenir. Kısık ateşte kokusu çıkana kadar kavrulur. Beş tane orta boy domates rendelenir. Kavrulan yağ-un karışımının üzerine eklenir. Beş dakika kadar kavrulur. Ardından üzerine 4 su bardağı su eklenir. Damak tadına göre tavuk suyu ya da et suyu da kullanılabilir. Çorba kaynadıktan sonra ocağın altı kısılarak kıvam alması beklenir. 10-15 dakika içerisinde istenilen kıvamı alınca altı kapatılır. Kızarmış ekmek, rendelenmiş kaşar peyniri ile servis edilebilir.