Tavla

Kendi özel kutusu içerisinde, pul adı verilen taşlar ve iki zarla oynanan bir oyundur. İki kişiliktir. Şans ve yetenek oyunundur. Dünyanın en eski oyunlarından biri olduğu kabul edilir. Oyunun kendine has katlanan bir tablası, 15 siyah ve 15 beyaz olmak üzere toplam 30 taşı ve iki de zarı bulunur. 

Tavlanın çok eski bir tarihi olduğu bilinir. Oyun ilk çıktığı zamanlarda taşlarının kemiklerden yapıldığı söylenmektedir. Tarihi kayıtlar Antik Roma’da tavlaya çok benzer bir oyunun oynandığını söylemektedir. Romalılar bu oyuna 12 çizgi oyunu (Ludus Duodecim Scripture) demişlerdir. 

İran Şahı yatağından 10 günde günümüzde bilinen halinin keşfedildiği söylenir. İran Şahının oyunu tasarlamasına göre tavladaki sıralar, pul sayıları çeşitli anlamlara gelmektedir. Karşılıklı bulunan 6 hane 12 ayı temsil eder. 15 siyah pul bir aydaki 15 geceyi, 15 beyaz pul ise 15 gündüzü temsil eder. Karşılıklı 12 sıra ise bir gündeki 24 saati temsil eder. 

Bir diğer hikayeye göre zamanında Hint İmparatoru, Pers İmparatoruna satranç oyunu gönderir. Yanına da şu sözlerin yer aldığı bir mektup ekler: 

“Kim daha çok düşünüyor, Kim daha iyi biliyor, Kim daha ileriyi görüyor ise, O kazanır, İşte hayat budur.” 

Pers imparatoru Büzur Mehir’den bir oyun icat etmesini ister. Ortaya tavla çıkar. Pers İmparatoru tavlayı Hint İmparatoruna gönderirken yanına şu sözleri ekler:

“Evet, Kim daha çok düşünüyor, Kim daha iyi biliyor, Kim daha ileriyi görüyor ise, O kazanır, Ama biraz da şanstır, İşte hayat budur.”

Osmanlı’da tavla 1400lü yıllarda popülerlik kazanmıştır. Bu popülerlik ile günümüze kadar taşınmıştır. 

• 1-1: Hep Yek
• 2-2: Dubara;
• 2-1: yek-i dü;
• 3-3: Dü Se;
• 3-2: Seba-i Dü;
• 3-1: Se Yek;
• 4-4: Dört Cihar
• 4-3: Cihar-ü Se
• 4-2: Cihar-i Dü
• 4-1: Cihar-ı Yek
• 5-5: Dü Beş;
• 5-4: Cihar-ü Penc
• 5-3: Penc-ü Se;
• 5-2: Penc-i Dü;
• 5-1: Penc-i Yek;
• 6-6: Dü Şeş;
• 6-5: Şeş Beş;
• 6-4: Şeş Cihar;
• 6-3: Şeş-ü Se;
• 6-2: Şeş-i Dü;
• 6-1: Şeş-i Yek

Oyunculardan biri siyah biri beyaz pulları alır. Her oyuncunun pullarını kendi önündeki sağ tarafa toplaması gerekir. Bu nedenle bu taraftaki sıralar(haneler) sağdan sola bir,iki,üç,dört,beş ve altıncı hanelerdir. Bu sayılar tablanın sağından soluna 12 ye kadar devam eder. Ardından 12. Hanenin karşısındaki hane 13. Hane olmak üzere soldan sağa 24 e kadar devam eder. Her oyuncu kendi rengi olan taşları aşağıdaki kurala göre sıralar: 

 6. haneye 5 pul

 8. haneye 3 pul

 13. haneye 5 pul 

 24. haneye 2 pul 

• İki oyuncu da oyunun başında bir zar atar ve büyük atan oyuna başlar. 
• Başlayan kişi iki zarı aynı anda atar, gelen sayıları imkansız olmadığı sürece oynamak zorundadır. Bu iki sayı tek pul ard arda oynanarak ya da farklı iki pulla ayrı ayrı oynanır.
• Sıra her seferinde bir sonraki oyuncuya geçer ve oyuncular sırayla zar atıp oynar.
• Çift zar atılırsa (1-1, 2-2, 3-3, 4-4, 5-5, 6-6) o sayı toplamda dört kez oynanır.
• En az iki taşın üst üste konmasıyla kapı alınmış olur. Böylece rakip o haneye taş koyamaz.
• Gelen zarlarla sadece taşların ön sağ kısma toplanması yönünde oynanabilir. Ters yöne gidilemez.
• Atılan zarla rakibin tek pulunun üzerine gelinebiliyorsa rakibin taşı kırılmış olur. Bu durumda rakibin uygun zarı atarak taş toplamaya en uzak alan olan 19 ve 24. haneler arasına sokması gerekir. Eğer bu alan rakip taşlarıyla tamamen kapalıysa kırılan taş oyuna sokulamaz. Bu taş içeri sokulana kadar taşı kırılan oyuncu bekler. Bu taş oyuna sokulmadan başka hamle de yapılamaz.
• İçeride vur-kaç yapılamaz. Yani kendi önünüzdeki sağ alanda rakibin tek taşını kırmanın tek yolu o hanede kapı almaktır. 

Her oyuncu kendi rengi olan tüm pulları önündeki sağ kısma toplar. Tüm pullar bu 1-6 numaralı hanelerde toplanınca zar atmaya devam edilerek zar atılan hanedeki bir pul alınır. Çift zar atılması halinde yine dört pul alınır. O hanede alınacak pul kalmamışsa yapılabiliyorsa zar sayısına uygun bir hamle yapılır. Eğer atılan zar yüksek sayıdaysa ve tüm pullar daha düşük sayılı hanelerdeyse en yüksek sayılı hanedeki pul alınır. Örneğin 5 atıldı. Ancak 5. hanede pul yok. 6. hanede pul varsa bu pul zara uygun olarak hareket ettirilir, 1. haneye alınır. Eğer hem 5. hem de 6. hanede pul yoksa 4. hanedeki pul alınır. Alınan pullar kenara konur. Tüm pullarını ilk toplayan oyuncu kazanır. 

Yıllar içinde tavla zarları ve oyundaki durumlar için çeşitli tekerlemeler yaratılmıştır. Örneğin 5-3 anlamına gelen pencü se için “pencü se severler güzeli gencüse” denir. 

1-1 anlamına gelen hep yek için “hep yek terketti herkes seni tek tek” denir. 

4-6 anlamına gelen şeş cehar için “şeş cehar ne bağırıyorsun car car” denir. 

Normalde bir oyun kazanmak 1 puandır. Eğer rakip oyuncu tüm pullarını kendi önüne toplayamadan pullarını toplarsa kişi bir oyun kazanarak karşı tarafa 3 puan fark atar. Eğer rakip oyuncu tüm pullarını kendi önüne toplamış ancak henüz hiç pul toplayamamışsa 2 puan fark atılır.