Ortoreksiya Nervoza

Sağlıklı besinlerle beslenmenin ciddi bir takıntı haline getirilmesi ile ortaya çıkan rahatsızlığa, ortoreksiya nervoza adı verilir. Sağlıklı beslenme takıntısı, kişiyi önemli ölçüde tehlike yaratabilecek kısıtlamalara maruz bırakabilmektedir. Sağlıklı besinlerle beslenmek, olması gereken doğru bir beslenme şekli iken, ortoreksiya nervoza seviyesine ulaşmış bir sağlıklı beslenme takıntısı, hastayı yanlış bir beslenme tarzına sürükler. Bu hastalık sebebi ile hayatını kaybeden hastaların varlığı bilinmektedir. 

Sağlıklı ve güvenilir gıdalar tüketmek, ürünlerin son kullanma tarihlerini kontrol etmek, organik ürün tercih etmek gibi alışkanlıklar, ortoreksiya nervoza ile ilişkilendirilemez. Kişinin ortoreksiya nervoza olduğunun teşhis edilebilmesi için sağlıklı beslenme takıntısının günlük hayatını, insanlarla olan ilişkilerini ciddi boyutta etkilemesi, sağlıklı olmadığı düşünülen gıdalar alındığı zaman suçluluk hissinin oluşması, gün içinde sağlıklı yeme içme konusunda yoğun endişe halinin mevcut olması gibi belirtiler gözlenmelidir.

Ortoreksiya Nervoza, ilk olarak Amerikalı doktor Steven Bratman tarafından Yoga Journal dergisinde yayınlanan makalede yer almıştır. Kelime anlamı olarak doğru iştah, doğru beslenme gibi anlamlara gelir.  Steven Bratman, ortoreksiya nervoza durumundaki kişilerin, sağlıklı ve saf gıda olarak gördüğü beslenme şeklini, tamamen sağlıksız bir durum olarak görmüştür. Bratman, 1970 ve 1990 yılları arasında ortoreksik hastalar konusunda araştırmalarına devam etmiş ve bu konuda “Healt Food Junkies” isimli kitabı yazmıştır. Kitapta yer alan, yazarın ayrıntılı değerlendirme ve deneyimleri, henüz çok yeni bir bulgu olan ortoreksiya nervoza araştırmaları için önemli bir kaynak olmuştur. 

2015 yılında Roma’da üniversite bünyesinde bir araştırmacı grup tarafından Orto-15 adı verilen bir ölçme aracı geliştirilmiştir. 2014 yılında Türkiye’de üniversite öğrencileri üzerinde uygulanan 10 soruluk Bratman’ın Ortoreksiya testi ile, öğrenciler arasında ortoreksiya nervoza eğilimi olup olmadığı araştırılmış, araştırmanın sonucunda kız öğrencilerin ortoreksiya nervozaya daha yatkın olduğu belirlenmiştir. 

Ortoreksiya nervoza, Amerika Psikiyatri Birliği tarafından henüz bir hastalık olarak tanımlanmamıştır. Bir çeşit yeme bozukluğu olarak kabul edilen ortoreksiya nervoza hakkında araştırmalar devam etmektedir.

Anoreksiya, Blumia gibi yeme içme bozukluklarında olduğu gibi ortoreksiya nervoza da çoğunlukla kadınlarda görülmektedir. Ortoreksiya nervoza hastalarında temelde biçimli ve sağlıklı bir vücut hedefi mevcuttur. Sağlıklı beslenerek fit bir vücuda sahip olma fikrinin yaygınlaşması ile birlikte pek çok kadın, sağlıklı beslenmeyi yaşam biçimi haline getirmiştir. 

Çocuk sahibi olan kadınlar, ortoreksiya nervozaya çocuk sahibi olmayan kadınlara kıyasla daha yatkındır. Annelik içgüdüsü ile çocuğunu beslemek durumunda olan anne, kendisi ve çocuğu için sağlıklı gıdalar tüketme takıntısı içine girebilmektedir. Özellikle ebe ve hemşireler başta olmak üzere kadın sağlık çalışanlarında ortoreksiya nervozaya sık rastlanmaktadır. Kadınların genel olarak kendi vücutları ve yeme içme alışkanlıkları ile olan ilişkileri erkeklere göre daha problemlidir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları ile vücudu normal ve ince bir formda tutabilme inancı, zamanla takıntı boyutuna ulaşabilir ve ortoreksiya ortaya çıkabilir. Genel olarak yeme içme bozukluklarına bağlı olan hastalıklar, kadınlarda daha sık gözlenmektedir. Bunun temelinde kadınların, vücut biçimlerini yoğun şekilde önemsemeleridir. 

Ortoreksiya nervoza, mükemmeliyetçilik, obsesif kompülsif bozukluk gibi birtakım kişilik bozukluklarına sahip insanlarda daha sık görülmektedir.

• Ortoreksiya Nervoza rahatsızlığı, genellikle ilk olarak et, süt ürünleri, hayvansal gıdalar gibi belirli besin gruplarını tüketmeyi bırakmak ile başlar.
• Hastalar, yemeklerden zevk alma duygusunu tamamen kaybeder ve yalnızca yemeklerin besin değerlerine odaklanırlar. 
• Ortoreksiya nervoza, yalnızca besinlerinin kalitesi ve türü konusunda değil, pişirme yöntemleri ve kullanılan araç gereçler hakkında da takıntı yaratır.
• Hastalar, “mükemmel” bir beslenme şekli oluşturur ve bu sistemin bozulması, şiddetli suçluluk, pişmanlık gibi duygulara yol açar. Bu duygular, diyetini bozan diğer insanların hissettiklerine kıyasla kendinden iğrenmeye varabilecek kadar çok daha aşırı boyutlardadır.
• Belirlenen beslenme sistemi, hayatın en önemli odağı haline geldiği an, ortoreksiya nervoza başlamış demektir.
• Gün içinde sağlıklı beslenme ve sağlıklı gıdalar hakkında düşünme alışkanlığı ortaya çıkar. Bu süre, gün içinde 3-4 saati bulabilir. 
• Hastalar, başka insanları, beslenme alışkanlıkları ve tükettikleri gıdalar bakımından sertçe eleştirme eğilimi göstermeye başlayabilir. 
• Hayat kalitesinde ciddi bir düşüş gözlenir. 
• Ortoreksik hastalar, günlük ya da haftalık olarak neyi ne oranda yiyeceklerini önceden planlama çabasına girerler. 
• • Ortoreksiya nervoza hastaları, dışarıda yemek yiyemeyecek hale geldikleri için bir süre sonra kendilerini dış dünyadan ve sosyal hayattan soyutlamak durumunda kalır.
• • Çoğunlukla besinleri çiğ olarak tüketmek, ısıya maruz bırakıldığında besinlerin sağlıksız bir forma dönüşeceğine inanmak gibi alışkanlıklar ortaya çıkmaya başlar.
• • Hastalığın ilerleyen zamanlarında kişilerin, sağlıklı olduğuna inandıkları yiyecek türü azalmaya başlar ve bir süre sonra yiyecek hiçbir şey bulamayıp beslenmemeye kadar varan sonuçlar ve ardından ağır hastalıklar, hatta ölümler görülebilir. 

Ortoreksiya nervozanın altında yatan birden fazla faktör bulunabildiği için, belirli bir tedavi şekli belirlenmemiştir. İnsanların, yeme içme ve beslenme konusunda çok farklı saplantıları olabilir. Bunların her biri her hasta için ayrı ayrı tespit edilmeli ve bu doğrultuda normal beslenmeye geçiş sağlanmalıdır. 

Ortoreksiya nervoza, bir çeşit obsesif kompülsif bozukluk olarak kabul edilebilir. Bu nedenle saplantı derecesindeki takıntı durumlarında olduğu gibi, ortoreksiya nervoza hastalığının da doğru şekilde teşhis edilmesi önemlidir. Sağlıklı beslenme konusundaki her takıntının ortoreksiya nervoza olarak teşhis edilmesi mümkün değildir. Bunun için takıntının, günlük yaşamı ağır şekilde etkileyen ve fiziksel sağlığı bozan seviyelere erişmesi gerekir. Bu durumda hastalığın tedavisi için uygun bir psikolojik terapi şekli belirlenip uygulanmalıdır. Ortoreksiya nervoza tedavisi için öncelikle hastanın, bunun bir hastalık olduğunu kabul etmesi gerekecektir. Aksi halde, tedavi yoluyla normal beslenme düzenine geçiş mümkün olmayacaktır. Ortoreksiya nervoza, kişinin bilinçaltında yatan birtakım sebeplerden kaynaklanabilir. Tedavi için bu nedenlerin ne olduğu belirlenmeli ve çözülmelidir.