Bilişsel Gelişim Kuramı

İsviçreli psikolog Jean Piaget, zihin gelişimiyle sistematik ve bilimsel olarak ilgilenen ilk araştırmacılardan biridir. Bilişsel gelişimin, sinir sisteminin olgunlaşması ve bireyin çevreye adapte olması sonucunda ortaya çıktığını belirtmiştir.

Piaget, zekayı çevreye uyum sağlama yeteneği olarak tanımlamış ve zeki insanın en iyi uyum sağlayan insan olduğunu belirtmiştir.

Çocuklar üzerinde yaptığı çalışmalar sonucunda, çocukların yetişkinlerden farklı ve kendilerine özgü bir zihinsel yapı geliştirdiklerini gözlemlemiştir. Kuramını bu temel üzerine oluşturmuştur.

Piaget'nin ardından Vygotsky, Bruner, McGhee gibi bilim insanları da bilişsel gelişim üzerine çalışmalar yapmış ve kuramı geliştirmiştir.

• Şema: Çevre ile etkileşim sonucu ortaya çıkan ve kolay tekrar edilebilen zihinsel yapı. (Örnek, annesinin yemek yaptığını gören çocuğun "Anneler yemek yapar." şeması oluşturması.)
• Adaptasyon: Bireyin içinde yaşadığı ortamla etkin ve olumlu bir ilişkiye girmesi. (Örnek, başka bir ülkeye taşınan kişinin taşındığı ülkenin kültürünü benimsemesi ve alışması.)
• Özümseme (Asimilasyon): Bir nesnenin veya durumun mevcut zihinsel şema içine yerleştirilmesi. (Örnek, Babasının yemek yaptığını gören çocuğun, "babam annem olmuş" demesi)
• Uyma: Tecrübeler sonrası zihinde yeni şemaların oluşturulması. (Örnek, bir çocuğun "sadece anneler değil babalar da yemek yapar" demesi.)
• Dengeleme: Yeni karşılaşılan bir durum ile daha önceden oluşmuş bilgi ve deneyimler arasında bağ kurma.
• Örgütleme: Var olan bilgi ve düşünceleri birbirleriyle ilişkilendirme.

• Duyu - Hareket Dönemi (0-3 yaş)
  • Ertelenmiş taklit
  • Devresel tepki
  • Nesne devamlılığı
  • Simgesel işlev
• İşlem Öncesi Dönem (3-7 yaş) 
  • Benmerkezci düşünme
  • Paralel oyun
  • Toplu monolog
  • Özelden özele akıl yürütme
  • Kişi sürekliliğini kazanma
  • Odaklanma
  • Gerçek ile hayal olanı ayıramama
  • Sembolik oyun
  • Canlandırmacılık
  • Yapaycılık
  • Yanlış bağdaştırma
• Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)
  • Tersine çevirebilme
  • Korunumu kavrama
  • Geçişlilik
• Soyut İşlemler Dönemi (11+)
  • Tümevarımsal düşünme
  • Tümdengelimsel düşünme
  • Hipotetik düşünme
  • Analoji yeteneği
  • Bütünleştirmeci düşünme
  • Göreli kavram
  • Ergen benmerkezciliği
  • Hayali seyirci
  • Kişisel efsane

1. Olgunlaşma
2. Deneyim
3. Sosyal Geçiş
4. Dengeleme