Lizin

Lizin, vücudun üretmediği ve diyet kaynaklarından elde edilmesi gereken temel aminoasitlerden biridir. Lizin ve lizin takviyelerinin olası sağlık yararları arasında soğuk yaraların iyileştirilmesi, kan basıncının azaltılması ve lizin eksikliği semptomlarının önlenmesi yer alır.

Lizin takviyeleri sıvı halde bulunur. L-lizin olarak da adlandırılan lizin, birçok vücut fonksiyonu için gerekli olan bir aminoasittir. İnsanlar aminoasitleri proteinin yapı taşları olarak tanımlarlar,  çünkü bu makro besinleri oluşturmak için diğer bileşiklerle birleşirler. Tıp topluluğu lizini esansiyel bir aminoasit olarak tanımlar, çünkü diğer bazı aminoasitlerin aksine vücut onu sentezleyemez. Sonuç olarak, kişilerin bunu diyetlerine dâhil etmesi gerekir.

İnsan vücudunun sağlıklı çalışması için lizine ihtiyacı vardır. Vücut dokusunun büyümesine ve hasarların iyileşmesine yardımcı olmada rol oynayan proteinlerin çok önemli bir bileşenidir. Lizinin diğer faydaları şunlardır:

• Vücudun kalsiyum, demir ve çinkoyu emmesine yardımcı olmak
• Kolajen büyümesini teşvik etmek
• Enzimlerin, antikorların ve hormonların üretilmesine yardımcı olmak
• Bağışıklık sistemini desteklemek

Bir birey lizin eksikliği yaşadığında aşağıdaki şikâyetlerle karşılaşabilir:

• Yorgunluk
• Zayıf konsantrasyon
• Sinirlilik
• Mide bulantısı
• Gözlerde kızarma
• Saç kaybı
• Anoreksi
• İnhibe büyüme
• Anemi
• Üreme sistemi ile ilgili sorunlar

Lizin takviyesinin kullanıldığı sağlık sorunlarından bazıları aşağıdaki gibidir.

Uçuk Tedavisi

Lizin, herpes virüsünün kontrolüne yardımcı olabilir. Sonuç olarak, lizin takviyeleri herpes simpleks tip 1 virüsünün sorumlu olduğu soğuk ağrılı salgınların sayısını ve sıklığını azaltabilir. Lizin ayrıca genital herpes tedavisine de yardımcı olabilir. Bazı kaynaklar, herpes enfeksiyon öyküsü olan kişilerin günde 1.000 ila 3.000 miligram lizin takviyesi almasını önerir.

Kan Basınç Düşürmesi

Yapılan küçük ölçekli bir çalışmada, diyet yapan kişilerde bu aminoasit alımının yetersiz olduğunu ve lizinin yüksek tansiyonu düşürmeye yardımcı olabileceği tespit edilmiştir. Ancak, uzmanların lizinin yüksek tansiyon için etkili bir tedavi olup olmadığını belirleyebilmesi için daha fazla araştırma yapması gerekir.

Diyabet Tedavisi

Lizin üzerine 12 sağlıklı gönüllüyle yapılan küçük bir çalışmaya göre,  yemekten sonra kan şekeri seviyelerindeki artışı yavaşlattığı tespit edilmiştir. Bu araştırma, diyabet hastaları için etkili tedavilere yardımcı olabilir, ancak yine de daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Diğer Faydaları

Lizinin vücutta desteklediği fonksiyonlar nedeniyle, araştırmacılar lizin takviyelerinin potansiyeliyle ilgilenmektedirler. Lizin takviyelerinin potansiyel faydalarından bazıları şunlardır;

• Yaşlı erişkinlerde yağsız kas kütlesi kaybı ve mobilite sorunları önlemek
• Kaygıyı gidermek
• Vücudun kalsiyumu emmesine yardımcı olarak kemik kaybını ve osteoporozu önlemek
• Cildin sağlıklı büyümesini teşvik etmek
• Zona tedavisi
• Kan basıncını düzenlemek
• Arterlerde plak birikimini önlemek
• Saç büyümesini desteklemek
• Vücut geliştirmede kas yapmak
• Sporcuların yoğun antrenmanlardan kurtulmasına yardımcı olmak

Spirulina, üreticilerin tablet veya toz halde sıkıştırıp sattıkları bir yosun türüdür. Spirulina, yeşil sularda veya smoothie'lerde bir bileşen olarak popülerdir. Lizin birçok farklı gıdada bulunur ve birincil kaynaklar et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerdir. Vejetaryenler ve veganlar için baklagiller ve buğday tohumu bu amino asidin iyi kaynaklarıdır.  Bir bireyin günlük alması gereken lizin miktarını karşılayabileceği yiyecekler aşağıdaki gibidir;

• Kırmızı et
• Tavuk
• Yumurtalar
• Morina veya sardalya gibi balıklar
• Fasulyeler
• Mercimek
• Parmesan Peyniri
• Süzme peynir
• Buğday tohumu
• Fındık
• Soya fasulyesi
• Bira mayası

Vejeteryanlar dâhil çoğu kişi, normal diyetlerinden yeterince lizin alır ve takviye almak zorunda değillerdir.

Lizin takviyesi almak çoğunlukla güvenlidir ve yan etkileri görülmemektedir. Herhangi bir yan etkisi olmadan günlük 3 gram (g) lizin dozu alabilir. Lizin dozajının günde 10–15 g'a yükseltilmesi, aşağıdaki gibi sindirim sorunlarına neden olabilir:

• İshal
• Mide bulantısı
• Karın krampları

Lizin takviyeleri ve böbrek problemleri arasında bir ilişki olduğu rapor edilmiştir ve hayvanlarda yapılan çalışmalar lizin takviyelerinin safra taşı riskini ve daha yüksek kolesterol riskini artırabileceğini göstermektedir.

Kişiler genellikle lizini ağız yoluyla alırlar, ancak aynı zamanda soğuk yaraları tedavi etmek için cilde uygulayabilirler. Uzmanlar, lizinin insanlar boş mideyle suyla aldıklarında en etkili olduğuna inanmaktadırlar. Araştırmacılar, 70 kilogramlık (kg) bir insanın günde 800-3000 mg lizine ihtiyacı olduğunu tahmin etmektedir.  Bir kişinin vücut ağırlığına göre ihtiyaç duyduğu lizin miktarı aşağıdaki gibidir;

• Yetişkinler için 12 mg / kg vücut ağırlığı
• 1 ila 12 yaş arası çocuklar için 44 mg / kg
• 3-12 aylık bebekler için 97 mg / kg

Gelişmiş ülkelerde, çoğu kişi diyetlerinde ayarlama yapmak zorunda kalmadan yeterli miktarda lizin almaktadır.  Bununla birlikte, et, mandıra ve yumurta gibi hayvansal ürünleri yemeyen insanlar, bitki kaynaklarından yeterince lizin elde etmelerini sağlamalıdır. Yanıklardan veya diğer ağır yaralanmalarda iyileşme sürecinde olanlar ve sık sık yüksek yoğunluklu egzersiz yapan kişiler, ortalamadan daha yüksek günlük lizin alımından faydalanabilirler. Uzmanlar, klinik amaçlar için etkili dozajları araştırmaya devam etmektedir.  Bazı çalışmalar, 100 mg ila 4 g dozlarının faydalı olduğunu bildirmişlerdir. Fitness egzersizi yapanlar bu aminoasidi uyku veya egzersiz öncesi alırlarsa büyük yararlar sağladığı belirtilmiştir.

Lizin antibiyotiklerle ve dolaşım sistemini destekleyen bir aminoasit olan arginin ile etkileşime girebilir. Çok miktarda lizin alınması, vücudun arginini sistem içerisinde hareket ettirme kabiliyetini azaltabilir. Lizin ayrıca, potansiyel olarak böbrek hasarı ile sonuçlanan, aminoglikozitler adı verilen bir antibiyotik grubu ile etkileşime girebilir. Doktorlar genellikle ciddi enfeksiyonları tedavi etmek için enjeksiyonla streptomisin ve neomisin içeren bu antibiyotikleri vermektedir. Lizin kalsiyum emilimini arttırdığından, kişiler lizin takviyesi kullandıklarında ne kadar kalsiyum aldıklarını izlemelidirler.

Doktorlar;  çocuklar, hamile veya emziren kadınlar için lizin takviyesi önermez. Lizin takviyesi alan kişiler, yüksek kolesterol ile potansiyel bağlantı nedeniyle kolesterol seviyelerini izlemelidirler.  Böbrek veya karaciğer problemi olan herkes lizin takviyesi almaktan kaçınmalıdır.

Lizin esansiyel bir aminoasittir, proteinlerin yapı taşlarından biridir ve insan sağlığı için gereklidir. Vücut, kendi başına üretmez, ancak çoğu kişi temel sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için diyetleriyle yeteri kadar bu aminoasidi alır. Lizinin bilinen çok az yan etkisi vardır. Bazı lizin faydaları hakkındaki bilimsel veriler henüz kesin değildir. Bununla birlikte birçok kişi, özellikle sporcularda ve hayvansal ürünler yemeyen kişilerde lizin takviyelerinin kullanımı araştırılmaktadır. Herhangi bir takviyenin kullanımında bir doktora danışmak en uygun olanıdır.