Lavanta

Lavanta (Lavandula, Lamiaceae, Labiatae), ballıbabagiller familyasına ait, çalı görünümünde, dip kısmı odunsu yapıda olan bir bitki türüdür. Lavanta çiçeğinin grimsi yeşil renkli ince uzun yaprakları ve uzun sapların ucunda seyrek başaklar oluşturan çoğu zaman morumsu, mavi renklerde çiçekleri bulunmaktadır. Lavanta çiçeği dağlarda 900- 1800 m yükseltide tabii olarak yetişir ve temmuz ile eylül ayları arasında çiçek açmaktadır. Anayurdu Akdeniz Bölgesi olup, Fransa, Bulgaristan, İtalya, İspanya, Hollanda, İngiltere, Amerika ve Avustralya'da kültür şeklinde yetiştirilmektedir. Ülkemizde lavanta yetiştiriciliği Isparta İli'nde yoğun olarak yapılmaktadır. 

Geçmişte, Romalılar, Yunanlılar ve Araplar tarafından banyolarda, vücut temizliğinde kullanıldığı bilinmektedir. Türkiye'de de özellikle Batı Anadolu Bölgesi'nde yetiştirilen lavanta (karabaşotu) Osmanlı döneminde antiseptik özelliği sebebiyle kolera tedavisinde kullanılmıştır. Lavanta çiçeğinin damıtılmasıyla ucuçu bir yağ edilmekte olup, bu esans linail asetat, linalol, pinen, limonen, geraniol ve sineol içeren bir sıvıdır. 

Lavantanın en yaygın kullanımı kurutulmuş çiçeklerin keseler yardımıyla dolaplara konması şeklindedir. Buna ek olarak, çay, yemeklerde aroma katıcı, sağlık alanında bitkisel yağ ve dekoratif olarak da kullanılmaktadır.

• Kurutulmuş Olarak: Lavanta çiçekleri kurutulup, keseler içinde doldurulduktan sonra gardrop ve çekmecelere yerleştirilerek kullanılır.
• Çay Şeklinde: Kurutulmuş lavanta çiçeklerini, 1 bardak kaynamış suyun içine konulduktan sonra yaklaşık 10 dakika boyunca demlenmeye bırakılıp ardından süzülerek içilebilir. 
• Yemeklerde Aroma Katıcı Olarak: Balık yemekleri ve et yemekleri için yapılan soslara eklenen bir tutam lavanta yemeklere aroma katar. Evde hazırlanan limonatalara eklenebilir.
• Yağ Şeklinde: Lavanta çiçeklerinin damıtılmasıyla elde edilen ve aktardan temin edilebilen lavanta yağı, aromaterapi etkisi sayesinde banyo suyuna katılarak, günlük kullanılan nemlendirici krem ve losyonların içine eklenerek. iakak ve boyun bölümlerine az miktarda uygulanarak kullanılır.
• Dekoratif Olarak: Kurutulmuş lavanta çiçekleri güzel renkleri ve hoş kokularıyla dekoratif amaçlı kullanılabilir. 

Lavanta çiçeğinin bileşiminde yer alan maddeler günlük hayatta ve insan vücudunda pek çok fayda sağlar.

• Kurutulan lavanta çiçekleri dolap ve çekmecelere yerleştirildiğinde, elbise ve giysileri böceklerden korur ve hoş koku sağlar.
• Dekoratif olarak kullanılan lavanta çiçekleri sivrisinekleri uzak tutar.
• Baş ağrısı ve strese iyi gelir.
• Mide hazımsızlıklarını gidermede, kabızlık sorununa çözüm ve iştah açıcı olarak çay şeklinde tüketilerek kullanımı önerilmektedir.
• Uykusuzluk probleminin çözümünde yardımcı olur.
• Sakinleştirici etkisi bulunmaktadır.
• Yaşlanma karşıtı olarak bilinir.
• Cildin nemlendirilmesine, yara ve kesiklerin iyileşmesine, lekelerin giderilmesine yardımcı olmaktadır.
• Saç dökülmelerine karşı kullanılmaktadır. 

Sağlığa faydaları kabul gören lavanta çiçeğinin kullanım dozajının iyi ayarlanması gerekmekte olup, bazı yan etkileri olabilir.

• Aşırı kullanımında ishale sebep olabilir.
• Sakinleştirici etkisi olması nedeniyle kaygı giderici ilaçlarla birlikte kullanılması tavsiye edilmemektedir.
• Bileşimindeki etken maddeler sebebiyle küçük çocuklar, hamile kişiler ve emziren annelere önerilmemektedir.
• Alerjik bünyelerde sorunlara yol açabileceği tespit edilmiş olup, doktor kontrolünde kullanımı gerekmektedir.