Kişniş

Kişniş, apiceae (maydanozgiller) familyasından, Latince adı coriandrum sativum L olan bir bitkidir. Mutfaklarda baharat olarak kullanılan, tıbbi olarak alternatif olarak da faydalarından yararlanılan bir bitkidir. Yüzyıllardır vücut sağlığı için birçok hastalığı tedavi etmek amacıyla kullanımı yapılmaktadır. Aş otu olarak da bilinir. Nemli topraklarda yetişen, 50 santim kadar boylanabilen, açık yeşil renkte ve tüylü yapraklı, maydanozu anımsatan, beyaz çiçekler açan otsu bitkilerdendir. Kurutularak yemeklerde yılın her ayı baharat ve çeşni olarak kullanılmaktadır. Bitki Ağustos-Eylül aylarında olgunlaşır. Bu aylarda taze olarak temin etmek mümkündür. 

Kişniş kullanım alanı oldukça geniş olan bir bitkidir. Tohumundan, gövdesinde ve köklerinden ve yaprağından yararlanılabilir. Olgunlaşma döneminde temin edilebilirse ya da bahçe ya da balkonlarda yetiştirilmişse yaprakları salata yapımında kullanılabilir. Tohumlar bitkinin en fazla kullanılan kısmıdır.

Gövde ve kök kısmı sebze yemeklerine  ve çorbalara eklenerek kullanılabilir. Pişirilen sebzeye eklendiğinde yemeğe ekstra lezzet katar. Tohumları ise geniş yelpazede kullanılabilir. Turşu yapımında kullanılan tohumlar toz haline getirilerek her türlü yemekte çeşni olarak kullanılabilir. Faydalarından en iyi şekilde yararlanmak için doğrudan balla tatlandırılarak ya da çay şeklinde hazırlanarak yenebilir.

Kişniş, C ve K vitamini bakımından zengin içeriğe sahiptir. Kalsiyum, protein, potasyum, niasin, fosfor, karoten, tiamin bakımından da iyi bir kaynaktır. İçeriği sayesinde sağlık adına birçok alanda faydaları bulunmaktadır.

Kişnişin faydaları

Kolesterolü düşürür: İçeriğinde yer alan C vitamini sayesinde kanda kolesterol seviyesini düzenler. Felç ve kalp krizi gibi riskleri azaltır. Kardiyovasküler hastalıklara karşı iyi gelir. Kötü kolesterol seviyesini düşürür, iyi koelsterolü arttırır. 

Kan basıncını düzenler: Hipertansiyon hastalarında kan basıncını düşürerek tansiyonun dengelenmesini sağlar. Damar gerginliğini azaltarak farklı damar hastalıklarının gelişme riskini azaltır.

Kalp sağlığını korur: Kişnişin kalp sağlığı üzerinde mükemmel etkileri vardır. Antioksidan içeriği kalp fonksiyonlarını düzenler.

Sindirime yardımcı olur: Hazımsızlık başta olmak üzere sindirim sistemiyle ilgili birçok soruna karşı faydalıdır. Mide fonksiyonlarını düzenler. Yemeklere eklenerek alındığında sindirim sistemi sağlığını korur.

Enfeksiyona karşı iyi gelir: İçeriğinde yer alan uçucu yağlar sayesinde vücutta doğal antibiyotik etki yaratır. Mantar, bakteri ve maya enfeksiyonu tedavisinde alternatif olarak kullanılabilir.

Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir: Bitkisel besinler ve vitaminler bakımından zengin olan kişniş, bağışıklık sistemini kuvvetlendirerek vücudu birçok hastalığa karşı koruma altına alır. Ortaya çıkan hastalığın hızla iyileşmesini sağlar.

Ağız sağlığını korur: Ağız içinde oluşan ülser ve aft tarzı yaralara karşı kişniş kullanılabilir. Bu tür rahatsızlıkların kötüleşmesini engelleyebileceği gibi oluşma riskini de azaltır. 

Kansızlığa karşı iyi gelir: Demir içeriği yüksek olan kişniş demir eksikliğine bağlı gelişen kansızlığa karşı iyi gelir. Demir eksikliği kansızlıkla beraber kalp çarpıntısı, halsizlik, nefes darlığı gibi problemlere de neden olabilir. Kişniş vücutta organların fonksiyonel olarak çalışmasını ve enerjinin artmasını sağlayarak bu tür sorunlara karşıda iyi gelir.

Alerji: Saman nezlesi ve alerjiye bağlı gelişen hastalıklarda kişnişten yardım alınabilir. Boğaz ağrısı, boğaz tahrişi gibi alerjik durumlarda kullanılabilir.

Göz sağlığı: A ve C vitamini içeriği gözlerde oluşan yorgunluğa karşı iyi gelir. Strese bağlı gelişen göz rahatsızlıklarında kullanılabilir. Yemeklere eklenerek düzenli kullanıldığında göz sağlığını koruyucu etkisinden yararlanılabilir.

Menstrüel sorunlar: Adet dönemlerinde yaşanan hormonal dalgalanma ve buna bağlı gelişen sorunlarda kişniş kullanılabilir. Kişniş hormonların üretimini destekleyerek adet döneminin rahat geçmesini sağlar.

Kişniş yağı, kişniş bitkisinin tohumlarında elde edilen bitkisel yağdır. Yağ buharda damıtma yöntemiyle elde edilmektedir. Kozmetik ürünlerde yaygın kullanım alanına sahiptir. 

Kişniş yağının faydaları

• Diş ağrısı, baş ağrısı, eklem ve kas ağrısı için kullanılabilir.
• Hem kadın hem erkeklerde libido bozuklukları için kullanılabilir. Cinsel sağlığı korur.
• Vücutta detoks etkisi vardır. Kanın toksinlerden arınmasını sağlar.
• İştahı arttırır.
• Mide bulantısı ve kusmaya karşı iyi gelir.
• Mantar enfeksiyonu, sedef, egzama gibi ciltte meydana gelen birçok hastalığa karşı iyi gelir.
• Spazm ve öksürük giderici olarak kullanılabilir.
• Adet döneminde yaşanan ağrılar için kullanılabilir.

Kişniş yağı nasıl kullanılır?

• Kişniş yağının antiseptik etkisi vardır. Portakal, sandal ağacı, zencefil yağı gibi bitkisel yağlarla karıştırılarak teneffüs edilebilir.
• Kişniş yağ masaj yöntemiyle kullanılabilir. Cilde parmak uçlarıyla masaj şeklinde uygulanabilir. Masaj şeklinde uygulanacaksa başka bir yağ ile karıştırılarak inceltilmesi gerekir.

Kişniş uygun ölçülerde yemeklerde baharat olarak ya da belirtilen ölçülerde başka şekilde kullanıldığında güvenilir bir bitkidir. Ancak aşırı ve uzun süre kullanımı bazı yan etkilere neden olabilir.

• Gebelik ve emzirme döneminde güvenilirliği hakkında yeterli veri bulunmadığından bu dönemlerde kullanımı yapılmamalıdır.
• Bazı hassas vücutlarda alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
• Kan şekerini düşürücü etkisi olan kişniş diyabet hastaları tarafından dikkatli kullanılmalıdır.
• Kan basıncını düşüren kişniş kan basıncı sorunu olanlarda durumu daha da kötüleştirebileceğinden kullanımından kaçınılmalıdır.
• Planlanmış bir operasyon varsa operasyondan 15 gün önce kullanımı bırakılmalıdır.