Dulkadiroğulları

Dulkadiroğulları, Kahramanmaraş ve Elbistan'da kuruldu. Bu kelime farklı şekillerde okunmuş ve yazılmıştır (Dulgadır, Zulgadir, Dulkadır veya Zülkadir vb. gibi). Dulkadir kelimesinin güçlü, acı çektiren, can yakan anlamına gelen ''dolga'' kelimesiyle ilişkisi kurulur, ayrıca Abdülkadir kelimesinden bozma olduğu yazılmıştır.

Bu beylik, başlangıcından itibaren, iki güçlü devlet olan Memluk Devleti ve Osmanlılar arasında bir denge siyaseti izlemek zorunda kaldı. Bu beyliğin ortaya çıkışı, Memluk Devletinin İlhanlılara karşı, Çukurova ve çevresinde izlediği siyasetin bir sonucu olarak doğdu. Memluklar, 13. yüzyıl sonlarında İlhanlı ve Ermeni saldırılarına karşı koymak için Türkmenleri Çukurova bölgesine yerleştirdi. Memluk ordusuna asker olarak da istihdam edilen bu akınlarda görev aldılar. 1298 yılında Ermenilerin elinde olan Maraş'ı ele geçirdiler. Halep valileri, bunları, Halep ile Elbistan arsındaki bölgeyi iskan etiiler. Bu Türkmenler, Oğuzların Bozok koluna bağlıydılar. Beyliğin bilinen ilk beyi Karaca Bey'dir. Karaca Bey bu Türkmenleri etrafında toplamayı bildi. 1335 yılında Çukurova'nın çoğu yerini yağmaladı. Maraş'ı başkent yaptı. Bu dönemde kendisine rakip başka bir Türkmen beyi ortaya çıktı. Taraklı Halil adındaki bu bey, Memluk sultanından berat elde ederek, Elbistan bölgesinin egemenliğini kazandı. 1398'de Kadı Burhaneddin Ahmed devletinin yıkılmasıyla, Dulkadiroğulları kuzeyde Osmanlılar ile komşu oldu. Osmanlılar ile iyi ilişkiler kurdular.

 Dulkadiroğulları çok sayıda eser inşa ettiler. Maraş'ta Ulu Cami, Dulkadiroğlu Süleyman bey tarafından 1442-1454 yılları arasında genişletilmiştir. Alaüddevle beyin, daha önce bu camiye vakıflar tahsis ettiği anlaşılmaktadır. Alaüddevle bey, Maraş'ta Taş Medrese'yi ve Elbistan'da Cami-i Atik'i (Alaüddevle Bey Camii) inşa ettirmiştir. Yine onun bir çok aziz ve şeyhe destek olduğu biliniyor. Afşin'deki Esnab-ı Kehf için vakıflar kurmuşlardır. Pınarbaşı, Gemerek, Çandır, Akdağ, Boğazlıyan, Kırşehir ve Antep'te Dulkadir eserlerine rastlanır. Gaziantep'teki Ali Dola Camii, Alaüddevle Bey Camii'dir. Kırşehir'de Ahi Evren Türbesi'nin kapısı üzerindeki 1481 kitabede Alaüddevle Bey, Fatih Mehmed'in himayesinde olduğu açıkça yazılmıştır. Maraş'ta İmaret Medresesi, Bağdadiye Medresesi, Taş Medrese, Kadı Medresesi, Hatuniye (Şems Hatun) Medresesi, Antep'te Nasreddin Mehmed Bey Medresesi, Elbistan'da Hatuniye Medresesi, Afşin'de Eshabü'l Kehf Medresesi Dulkadiroğullarının eserlerindendir. Maraş'ta Nebeviye İmareti ile çok sayıda zaviye Dulkadiroğulları tarafından yapılmıştır. Bunların binaları ve vakıfları Osmanlılar zamanına ulaşmış; Osmanlılar bu vakıfların geçerliliğini kabul etmişlerdir. Osmanlı idaresinde Dulkadir Türkmenleri uzun süre kontrol edilememişler ve ayrıca Karaman Eyaleti ile Dulkadir Eyaleti arasındaki sınırın çizilmesinde sorunlar yaşanmıştır.