Doğum Kontrol Yöntemleri

Doğum kontrol yöntemleri, plansız bir gebeliği önlemek için uygulanan, aile planlaması olarak tanımlanan yöntemlerdir. Kullanılan yöntemlerin mutlaka bir doktora danışılarak kullanılması gerekir. Doğum kontrol yöntemleri, geri dönüşü olan yöntemler ve geri dönüşü olmayan yöntemler olarak ikiye ayrılır. Kadınlarda gebe kalmayı önlese de doğum kontrol yöntemleri içinde erkeklerin de kullanabileceği yöntemler vardır. 

Doğum kontrol hapları: Hapların içeriğinde östrojen ve progesteron hormonları vardır. Tabletlerde her hapın kullanılması gereken gün yazar ve mutlaka gününde kullanılmalıdır. Haplar kadınlarda yumurtlama döngüsünü baskılayarak gebeliğin oluşmasına izin vermez. 21 gün süreyle kullanıldıktan sonra 7 gün ara verilir. Hormon takviyeli bir korunma yöntemi olduğu için bazı durumlarda kullanılmaması gerekir.

Doğum kontrol hapı kimler için uygun değildir?

• Gebelik ihtimali olanlar
• Damar tıkanıklığı ve rahatsızlığı olanlar
• Karaciğer problemi olanlar
• Adet düzensizliği yaşayanlar
• Hipertansiyonu olanlar
• Diyabet hastaları
• Günde yarım paketten fazla sigara içenler
• Meme kanseri geçmişi olanlar için doğum kontrol hapları uygun değildir.

Doğum kontrol haplarının olumlu yönleri

• Düzenli alınan doğum kontrol hapları adet döngüsünü düzenler
• Adet öncesi ve devamında oluşan ağrıları azaltır
• Yumurtalık ve rahim kanserine karşı koruma sağlar
• Dış gebelik riskini azaltır
• Tüplerde ve rahimde enfeksiyon oluşmasını önler
• Hap kullanımı bırakıldığı andan itibaren gebelik oluşabilir.

Rahim içi araç (Ria, Spiral): Hormonlu ve hormonsuz olmak üzere iki çeşitte geliştirilmiştir. Rahim ağzından yerleştirilir. T şeklinde olan spiral spermin tüplere ulaşmasını engeller. Daha çok bakırlı ve hormonsuz olanlar tercihe dilse de adet düzensizliği yaşayan kadınlarda hormonlu olanları tercih edilir. Uygulanan spermin türüne göre 5-10 yıl koruma sağlanabilir. Spiral takılan bazı kadınlarda ağrı, kanama, enfeksiyon gibi durumlar gelişebilir. Bu gibi durumlarda spiral alınarak başka korunma yöntemine geçilmelidir.

Spiralin olumlu yönleri

• Cinsel birliktelik anında herhangi bir zararı olmaz
• Gebeliğe karşı yaklaşık olarak %99 koruma sağlar.

Spiralin olumsuz yönleri

• Kullanılmaya başlandıktan sonraki ilk üç aylık sürede kanama şiddetini arttırabilir. Ortalama üç aydan sonra kanama normale döner
• Adet dönemleri normalden ağrılı geçebilir
• Çok eşlilik tercih edenler için uygun değildir. Bu gibi durumlarda cinsel yolla bulaşan hastalıkların riskini arttırabilir
• Spiral rahimden kayıp hazneye ilerleyebilir. 

Vajinal diyafram: Plastikten üretilmiştir. Rahim ağzına yerleştirilir, bölgede bariyer görevi görür. Spermin rahme geçmesini engeller. Cinsel ilişkiden önce kadın diyaframı kendi yerleştirir ve ilişkiden sonra çıkarır.

Kondom: Erkeklerin kullandığı bir korunma yöntemidir. Cinsel organın baş kısmına geçirilir. Gebelikten koruma oranı %90 civarındadır. Gebelik haricinde cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korur. 

İğne: Doğum kontrol hapıyla aynı etkiyi yaratan koruma yöntemidir. Enjeksiyon şeklinde aylık ya da 3 aylık olarak yapılır. Kas içine enjekte edilir. Rahim ağzında salgıların kalınlaşmasını sağlayarak spermin rahim içine gitmesini engeller.

Cilt altı implant: Cilt altına yerleştirilen implantlar düzenli olarak hormon salgılar ve bu sayede gebe kalmayı önler. Cilt altına uygulanan implanların 5 yıl koruma özelliği vardır.

Tablet ve fitiller: Spermleri öldürücü etkiye sahiptir. Cinsel birliktelikten önce vajina içine yerleştirilir. Spermin rahme ulaşmasını engeller.

Kadının tüplerinin bağlanması (Tüp ligasyonu): Gebeliği önlemek için kalıcı şekilde tüplerin cerrahi ile bağlanmasıdır. Bu yöntemle gebelik %99 civarında engellenebilir. Tüp bağlatma işlemi tüplerde yapışıklığa neden olabilir. 

Erkeğin kanallarının bağlanması (Vazektomi): Kalıcı ve geri dönüşü olmayan yöntemlerden biridir. Basit bir operasyonla yapılabilir. İleri dönemlerde kanalların tekrar açılma olasılığı olsa da normal yollardan kadının gebe kalma şansı oldukça düşüktür. Erkeğin cinsel aktivitesini engelleyen bir uygulama değildir.

Takvim yöntemi: Kadının yumurtlama gününü takvime göre takip ederek cinsel birliktelik yaşamasıdır. Çok güvenilir bir yöntem değildir. Yumurtlama düzeninde gelişebilecek bir değişiklik gebelik riskini arttırır.

Geri çekme yöntemi: Erkeğin birliktelik anında boşalma öncesi kendini geri çekmesidir. Koruma üzerinde çok başarılı bir yöntem değildir. 

Ertesi gün hapları: Doğum kontrol yöntemi değildir. Bu tür haplar istenmeyen gebelikleri önlemek için üretilmiştir. Plansız bir cinsel birliktelikten sonra olası gebeliği önlemek için tek seferlik kullanılır. Cinsel birliktelikten sonra 3 gün içinde kullanılmalıdır. Ancak tam koruma sağlamak için ilk 12 saat içinde kullanılması tavsiye edilir. Birliktelikten sonra süre ilerledikçe kullanılan hapın etkisi azalır. Doğum kontrol yöntemi değil acil durumlarda kullanılması gereken haplardır. 

Kürtaj: Çoğu kişi tarafından doğum kontrol yöntemi olarak düşünülse de bir korunma yöntemi değildir. Daha çok oluşan gebeliklerde tedavi amacıyla uygulanan bir yöntemdir.