Aşılama Tedavisi

Aşılama, bir yıl boyunca korunmasız cinsel birliktelik yaşamasına rağmen gebelik sağlanamayan çiftlere uygulanan doğurganlık tedavisidir. Evliliğini ertelemiş ve 35 yaş üstü kadınlarda normal yollardan gebeliğin sağlanması için 6 ay, genç çiftlerde ise 1 yıl beklenmesi gerekir. Bu süre zarfında gebelik doğal yollardan sağlanamamışsa aşılama ya da tüp bebek tedavisine başvurulabilir. Sağlık kuruluşlarına başvuran çiftlerde detaylı araştırma yapıldıktan sonra tedavi yöntemi planlanır. Bazı durumlarda çiftlerde farklı ilaçlar kullanılarak gebelik sağlanabilmektedir. 

Aşılama tedavisi yapabilmek için hem anne adayında hem de baba adayında aranan bazı kriterler vardır. Tedavi için anne adayının tüplerinden en az birinin açık olması gerekir. Baba adayından alınan spermin hareketliliği, kalitesi ve sayısı yine aşılama tedavisinde aranan kriterlerdir. Aşılama yönteminin genel başarı oranı %10-15 kadardır. 

Aşılama tedavisinde iki temel yaklaşım vardır. Bu yaklaşımlar İntraservikal inseminasyon (ICI), İntrauterin inseminasyon (IUI) yöntemleridir. Ayrıca bazı kadınlarda yumurta gelişimini desteklemek ve gebelik olasılığını arttırmak için ilaç tedavisi uygulanabilir.

Gebelik sağlayabilmek için spermin vajinayı, rahim ağzını ve rahmi geçerek yumurtanın döllenmesi ve devamındafallop tüpüne geçmesi gerekir. Fakat bazı durumlarda sperm bu aşamaları geçecek kadar hareketli olmayabilir. Aynı şekilde kadının serviksi spermin rahim içine ulaşması için uygun olmayabilir. Bu gibi durumların varlığındaaşılama tedavisi ile kadının gebelik şansı arttırılabilir. 

• 35 yaş üzeri kadınlarda korunmasız cinsel birlikteliğe rağmen doğal yollardan 6 ay boyunca gebelik sağlanamamışsa,
• Kadın 35 yaş altı ancak 1 yıldır korunmasız cinsel birlikteliğe rağmen gebelik sağlanamamışsa aşılama tedavisi uygulanabilir.

İntraservikal inseminasyon, erkekten alınan sepermin serviks içine yerleştirilmesini kapsayan suni döllenme tekniğidir. Yöntem muayenehane ortamında yapılabilir; 

Takip Edilen Adımlar

• Kadının yumurtlama döngüsü ve vücut ısısı takibe alınır. Adet takvimi tutulur ve ulrason ile bölge incelenir. Bazı durumlarda doktor yumurtlamayı uyaran ilaçlar reçete ederek yumurta sayısını arttırabilir. 
• Ardından baba adayından sperm alınır.
• Özel ince uçlu bir iğne yardımıyla alınan spermler vajinaya gönderilir. 
• İşlemin ardından kadının yarım saat kadar yatar pozisyonda kalması söylenir. Bu, spermin hareketliliğini sağlamak içindir.
• Uygulamadan sonra kadın günlük aktivitelerine aynı gün devam edebilir. 15 gün sonra gebelik testi yapılarak aşılama tedavisinin başarısı kontrol edilir.

İntrauterin inseminasyon (IUI), baba adayından alınan spermin rahim ağzından doğrudan uterusa geçmesini sağlayan bir tekniktir. Diğer tekniğe benzer adımlarla gerçekleştirilir. Doktor muayenehanesinde önceden hazırlanmış sperm kullanılarak uygulanır. 

Takip Edilen Adımlar

• Sperm, döllenmenin gerçekleşmeisni olumsuz etkileyebilecek proteinleri temizlemek için yıkanır. Bu işlem spermin daha etkili olmasını sağlar ve bu uygulama ile gebe kalma şansı yükselir. 
• Spermin uterusa daha kolay geçmesi için doktor spekulum adında bir alet kullanarak spermi rahme transfer eder.

Aşılama tedavisinden sonra bazı kadınlarda hafif kramp ve kanama yaşanabilir. İşlem steril bir ortamda steril aletler kullanılarak yapıldığında enfeksiyon riski oldukça azdır. Bazı kadınlarda pelviks enfeksiyon görülebilir. Aşılama tedavisi ile birlikte doğurganlık şansını arttırmak için kullanılan ilaçlara bağlı olarak ikiz ya da çoğul gebelik görülebilir.

Bazı durumlarda kullanılan ilaçlara yumurtalıklar aşırı cevap verebilir. Bu durum ''Yumurtalık Hiperstimülasyon Sendromu'' olarak tanımlanır. Sayıca fazla yumurta aynı anda olgunlaşarak serbset kalabilir. Bu durum yumutalığın aşırı genişlemesine, karın içinde sıvı toplanamsına ve şiddetli kramp oluşmasına yol açabilir. Çok düşük ihtimalle böbrek sorunları, kan pıhtısı, karında sıvı birikmesi ve yumurtalık bükülmesi gibi durumlar gelişebilir. Bunların haricinde;

• Nefes darlığı
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı, kusma
• Şiddetli pelvik ağrı
• Halsizlik
• Ani kilo artışı gibi komplikasyonlar gelişebilir. Bu gibi durumlarda hemen doktora başvurulmalıdır.

Gebeliğin normal seyretmesi için spermin vajinadan servikse, ardından rahim içine ve son olarak fallop tüplerine ulaşması gerekir. IUI yönteminde sperm proteinlerden arındırılmak için yıkanır ve ardından direkt uterusa transfer edilir. Bu işlem spermin yumurtaya daha yakın olmasına sağlar ve gebelik şansı daha yüksek olur. 

Aşılama Hangi Durumlarda Uygulanır?

• Nedeni belli olmayan kısırlıkta
• Boşalma ya da ereksiyon problemlerinde
• Sperm sayısının düşük olduğu durumlarda
• Kadın üreme sisteminde sorun varlığında
• Hafif endometriozis vakalarında
• Sperm kalitesininaz olduğu durumlarda uygulanır.

Aşılama Hangi Durumlarda Yapılmaz?

• Hiç sperm bulunamayan erkeklerde
• Birden fazla pelvik enfeksiyon geçirenlerde
• Fallop tüplerinde şiddetli hastalığı olanlarda
• Herhangi bir nedenle fallop tüpleri alınmışsa
• Şiddetli endometriozis varlığında aşılama uygulansa bile başarılı olmaz. Bu gibi durumlarda aşılama yerine tüp bebek tedavisi uygulanabilir. 

Aşılama ağrısız ve anestezi gerektirmeyen bir işlemdir. Doğal adet döngüsüyle uygulanır. Kadına herhangi bir ilaç verilmeden yumurtlama ve döllenme sağlanır. Bazı durumlarda yumurtlamayı uyarmak ve sayıca fazla yumurta elde edebilmek için ilaçlar kullanılabilir. En yaygın kullanılan ilaçlar, Clomid, HCG, FSH hormon ilaçlarıdır. Bu ilaçlarla birden fazla yumurta oluşur ve yine ilaçların sayesinde oluşan yumurtalar daha olgun olur.

Aşılama Tedavisinde Takip Edilen Çizelge

• Çiftlerde ultrason, kan tahlili gibi bazı tetkikler yapılır
• Reçete edilen ilaçlar normal adet döneminde alınmaya başlanır
• İlaç kullanımından bir hafta sonra yeni bir ultrason ve kan tahlili yapılır
• İncelemeler sonucu doktor yumurtlamanın ne zaman olduğunu tespit eder
• İşlemin uygulanacağı gün baba adayından sperm örneği alınır
• Alınan sperm hemen labaratuvara gönderilerek yıkama işlemi yapılır.
• Anne adayı muayene masasına alınır. Vajinayı açmak ve serviksi görmek için spekulum takılır
• Sperm ince ve uzun bir tüp aracılığıyla serviksten geçirilip uterusa transfer edilir
• Hasta yarım saat kadar yatar
• Bazı adaylarda ertesi gün ek bir aşılamaya gerek duyulabilir
• Bazı durumlarda gebelik başarılı olmuşsa gebeliğin ilk dönemlerinde progesteron verilebilir
• İşlemden 15 gün sonra gebelik kontrolü için test yapılır.

Aşılama tedavisi her çiftte aynı yanıtı vermeyebilir. Bu sebeple ne kadar başarılı olacağı önceden tahmin edilemeyebilir. Kadının yaşı, kısırlığa yol açan neden, doğurganlık ilaçlarının kullanılıp kullanılmadığı ve farklı doğurganlık sorunları başarı oranını etkileyen faktörlerdir.

IUI yönteminde gebelik şansı, doğurganlık tedavisine neden gerek duyulduğuna göre değişir. 40 yaş üzeri kadınlarda üç aşılama uygulanmasına rağmen gebelik sağlanamamışsa şans azalabileceği için tedaviye devam edilmeyebilir. Bu gibi durumlarda tüp bebek tedavisi gibi başka tedavilere geçilerek gebelik şansı arttırılabilir. Bazı durumlarda ise 6 uygulamadan sonra bile başarı oranı %40 civarındadır. 

ICI yönteminde ise altı tedavi sonrasında başarı şansı %38 civarındadır.