Akkoyunlular

Akkoyunlular, 1340-1514 tarihleri arasında Doğu Anadolu, Irak, İran'da hüküm süren Karakoyunlular ile Dulkadiroğullarına karşı koyan bir Türkmen devletidir. İslam kaynaklarında Bayındıriyye Devleti olarak geçer. 

Akkoyunluların kökeniyle ilgili birçok görüş olmasına rağmen, Prof. Mükrimin Halil Yinanç'a göre '' Türkistan'ın Gazkurd Dağları'ndan gelen Bayındır boyu, 2. İzeddin Keykavus zamanında Diyarbakır bölgesine yerleştirilmişlerdir.'' İlk Akkoyunlu beyi Tur Ali Bey 1340'ta Diyarbakır'ın Ergani bölgesinde tarih sahnesine çıkar ve Oğuzların Bayındır boyuna mensuptur. Bu nedenle, Osmanlıların mensup olduğu Kayı boyu ile akrabadır.

Akkoyunlular 1348 yılında Trabzon'u kuşatmış, Ahıska'yı Gürcülerin elinden almıştır. Trabzon İmparatoru 3. Aleksios, kızlarından birini, Maria Despina'yı, Tur Ali Bey'in oğlu Kutlu Bey ile evlendirmiş ve Tur Ali Bey'in ölümünden sonra yerine Kutlu Bey geçmiştir. Akkoyunlu tarihinin en parlak dönemi Yakup Bey dönemi olarak kabul edilir. Yakup Bey, 1480'de Urfa'yı Memlük kuvvetlerine karşı başarılı bir şekilde savunmuş ve 1486'da Gürcistan üzerine bir sefer yapmış, Ahıska ve Hatun Kalesi'ni ele geçirmiştir. Bu seferde Akkoyunlu ordusunda ilk kez top kullanılmıştır.

Akkoyunlular müslüman olduktan sonra da 'Koyun Totemi'ni '' terk edememişlerdir ve birçok Oğuz boyunu da içlerine almışlardır. Akkoyunlular'da devlet teşkilatı göçebe Türkmenlere dayanırdı. Rum kaynağı Panaretos, Akkoyunlular'dan Amid Türkleri olarak bahseder. Akkoyunlular; kazasker, pervaneci, rikandar, bekavul, musahib, ayakçı, mirahur, ınak, carci, hazinedar gibi ünvanlara sahip bir divan ve saray teşkilatı oluşturmuşlardır. Deveci, yamcı,ü Çeri, Ra'dendaz gibi çeşitli askeri makamlara da sahiplerdi. Bazı tarihçilere göre Akkoyunlu devlet teşkilatı, İlhanlılara dayanır. İlhanlılardan sonra gelen Timurlular'dan etkilenmişlerdir. Akkoyunlu hükümdarları, birçok eser de ortaya koymuşlardır. Uzun Hasan, Tebriz'de bir cami, Yakup Bey döneminde minyatür sanatı gelişmiştir. Sultan Halil döneminde Şiraz'da bir nakışhanekuruldu. Abdürrahim-i Harezmi, dönemin ünlü hattatlarındandı. Akkoyunlu beylerinin içinde ilk sikke bastıran Diyarbakır'ın hakimi olan Hamza Bey'dir. Akkoyunlu vakıflarının bir kısmı Osmanlıla dönemine ulaştı. Akkoyunlu coğrafyasına ait Osmanlı Tahrir defterlerinde bu vakıflarla ilgili bilgiler vardır.