Portekiz

Avrupa'nın en eski ülkelerinden biri olan Portekiz, 1986'dan bu yana Avrupa Birliği(AB) üyesidir. Nispeten küçük bir ülke olmasına rağmen, doğal mirası son derece zengin ve çeşitlidir.

Portekiz, coğrafi keşiflerin öncüsü olarak dünya tarihini değiştirmiş bir ülkedir. Portekiz'in varlığı 3 bin öncesine dayansa da, coğrafi keşiflerle birlikte 15. Yy'da imparator ülke düzeyine gelmiştir. Tarihte ilk kez 'Terra Portucallis' diye anılmıştır. Latincede 'portas' liman, 'calle' ise kale demektir. 

M.Ö 2-5 yüzyılları arasında Roma İmparatorluğu egemenliğinde kalan Portekiz, sonrasında barbar kavimler ve vizigotların egemenliğinde kalmıştır. 

756 ve 1031 yılları arasında Endülüs Emevi Devleti'nin egemenliğinde olan Portekiz, bu dönemde çok gelişir ve zenginleşir. Endülüs egemenliğinde olan Portekiz'in Lizbon şehri kültürlerin bir arada yaşadığı bir yer olur. Burada uzun yıllar Müslüman, Hristiyan ve Yahudiler huzur içinde yaşar.

11. Yüzyılda Endülüs Emevi Devleti'nin yıkılmasıyla Portekiz tekrar Hristiyan kralların eline geçer. 

Bağımsız Portekiz Krallığı 1139'da I. Alfonso tarafından ilan edildi. 'Yeniden Fetih' ile Lizbon tekrar ele geçirildi.

1383'te Portekiz Krallığı'nda taht kavgası başladı. Bu taht kavgaları, Kastilya Krallığı'yla savaşa ve halk ayaklanmasına sebebiyet verdi. Bu savaş Portekiz tarihinin en önemli savaşıdır. 2 yıl sürmüş olup 1385'te Portekiz'in zaferiyle bitmiştir.

1415'te Portekiz filosu Kuzey Afrika'da bulunan Ceuta'yı elde etti. Bununla birlikte Portekiz İmparatorluğu başlamış oldu. Bu olayı Atlas okyanusunda bulunan diğer keşifler takip etti. İlk sömürgecilik faaliyetleri Madeira ve Azorlar adalarının elde edilmesiyle başlamış oldu. 

İspanya da denizlerde keşifler yapıyordu. Bu durum açık denizlere açılan Portekiz ile arasında anlaşmazlıklara yol açtı. 1494 yılında İspanya ile Portekiz arasında Tordesillas Antlaşması imzalandı.Bu antlaşmaya göre iki ülke arasında, Avrupa ülkeleri haricindeki coğrafyayı ikiye böldü.

Portekizli denizci Vasco da Gama 1498'de deniz yoluyla Hindistan'a geldi. 1500'de ise Pedro Alvares Cabral Brezilya'yı Portekiz'e kattı. 

Cumhuriyet Dönemi

5 Ekim 1910'da cumhuriyetçi devrimle birlikte Portekiz monarşisi sona erdi. Ardından da 1. Dünya Savaşı başladı. 28 Mayıs 1926'da askeri darbe oldu. Ülke, askeri darbeyle 1932'ye kadar yönetildi. 1932'de Antonio de Salazar başbakan oldu. İkinci cumhuriyet dönemi de bu şekilde başlamış oldu. 

Salazar, milliyetçi, otoriter bir yönetim şeklini benimsedi. 1933'te yürürlüğe soktuğu anayasayla, kendisine çok geniş yetkiler tanıdı. Salazar, 1968 yılına kadar başbakanlık yaptı. 

25 Nisan 1974'te askeri darbe oldu. Bu darbeyle birlikte demokratik yeni bir rejim kuruldu. Portekiz, 1986 yılında  Avrupa Birliği üyesi oldu. 

Portekiz 1976 anayasası ile yönetilen demokratik bir cumhuriyettir. Portekiz devletinin dört ana öğesi: Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Meclisi, Hükümet ve Mahkemeler'dir. Portekiz Anayasası'nda yasama, yürütme ve yargı ayrılığı ilkesi yürürlüktedir. 

Cumhurbaşkanı halk oyuyla seçilir ve 5 yıllık görev süresi vardır. Cumhurbaşkanı, devlet başkanlığı yapar fakat yürütme yetkisi yoktur. 

Cumhuriyet meclisi ise halk oyuyla seçilen 230 milletvekilinden oluşur. Görev süreleri 4 yıldır. Milletvekilleri yasama organı görevini yerine getirir. 

Hükümet yürütme organıdır. Hükümet başbakan tarafından yönetilir. Başbakan bakanlar kurulunu seçer. 

Mahkemeler idari, ceza ve mali olarak ayrılır. Anayasa Mahkemesi 9 üyeden oluşur.  Temyiz kararlarında son karar verici merci Yüksek Mahkemedir.

Uluslararası İlişkiler

Portekiz NATO'ya 1949'da üye oldu. Avrupa Birliği'ne 1986'da, Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu'na 1996'da üye oldu. Portekiz; Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, italya, Çin, Romanya, İspanya ile ilişkileri geliştirmiştir.  

Portekiz Silahlı Kuvvetleri; ordu, donanma ve Hava Kuvvetleri olarak 3 ana bölümden oluşur. 20. Yüzyılda Portekiz, I. Dünya Savaşı ve Sömürge Savaşı'na katılmıştır. Zorunlu olarak yapılan askerlik 2003'te kaldırılmıştır. 

Portekiz topraklarını Tejo Nehri ikiye böler. Kuzeyi dağlardan oluşan, tarıma elverişli bir bölgedir. Güneyi ise ovalardan oluşan, kuru ve ılık bir iklime sahiptir. 

Orta Atlas'ta yer alan Madeira ve Azor Adaları 1957 yılına kadar aktif volkana sahipti. 

Pico Adası'nda bulunan Pico Dağı eski bir yanardağ olup, 2351 m yüksekliğiyle Portekiz'in en yüksek yeridir. 

Portekiz'de Akdeniz iklimi hakimdir. Portekiz'in güneyinde yıllık ortalama sıcaklık 15 derece iken, kuzeyde ise 18 derecedir. Bu sıcaklık değerleriyle Portekiz, Avrupa'nın en sıcak ülkelerinden biri olmuştur. 

Portekiz'in yüzölçümü 92.090 km'dir. 

Portekiz'in 1986'da Avrupa Birliği'ne katılmasıyla büyümesinde artış görüldü. O dönemdeki hükümetler ekonomide iyileştirmeler yaptı. 1999 yılında Portekiz, Euro para birimini kullanmaya başladı. 

Portekiz'in ürettiği başlıca endüstriler: Çimento, petrol, kağıt, otomotiv, ayakkabı, tekstil ve koltuktur. Portekiz ürettiği şişe mantarında dünya birincisi sayılır. 

Portekiz şarapları olan Madeira şarabı ve Porto şarabının dünyada birçok yere ihracatı yapılmaktadır. 

Turizmin özellikle iyi olduğu yerler Madeira ve Algarve'dir. 

Portekiz turizmden iyi bir gelir elde etmektedir. Fakat tarım ve sanayide aldığı verim diğer Avrupa ülkelerine oranla çok daha azdır. Teknoloji yarışının olduğu global bir çağda Portekiz, tarım aletlerinde ilkel yöntemleri kullanmasıyla tarım alanında iyi bir performans gösterememektedir. Verimli tarım yapılamadığı için sebze ve meyve ithal edilmektedir. Portekiz'de yetişen ürünler: patates, mısır, pirinç ve buğdaydır.  Bunlara ek olarak, yetişmesinde iklimi elverişsiz olsa da portakal, incir, badem gibi ürünler de elde edilir. 

Portekiz'in ihracatını en çok yaptığı ürün Porto şarabıdır. 

Portekiz, petrol ve kömürden enerji ihtiyacının yüzde 55'ini karşılar. Yüzde 40'nı barajlar üzerinden, yüzde 5'ini ise rüzgar enerjisi ile karşılar. Yenilenebilir enerji olan güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi üzerine geliştirmeler yapılmaktadır. 

1990 yıllarında sanayileşme ve otomobil sektörünün gelişmesiyle ulaşım da arttı. 

Portekiz'de ulaşımda metro ve yüksek hızlı tren kullanılmaktadır.

En yüksek cep telefonu kullanım oranı Portekiz'dir.

Portela Havaalanı, Funchal, Faro Lizbon'da bulunun önemli havaalanlarındandır. 

Portekiz halkı çok farklı kültürden oluşur. Dil ve din grupları açısından karma bir yapıya sahiptir. Eski Romalılar ve Cermenler birarada yaşar. Nüfusun büyük kısmını katolikler oluşturur. Portekiz'in önemli büyük şehirleri; Lizbon, Porto, Aveiro, Coimbra ve Braga'dır.

Portekiz, 2010'da eşcinsellere yasal evlilik izni veren sekizinci ülke oldu. 

Portekiz eğitim sistemi; okul öncesi dönem, temel öğretim(üç bölmeli dokuz yıl), 3 yıl orta öğretim ve yüksek öğretim olarak 4'e ayrılır. 

Portekiz üniversitelerinin geçmişi 1290 yıllarına dayanmaktadır. Üniversiteler fakülteler olarak ayrılmıştır. Bologna süreci uygulaması ise 2011'den sonra başlamıştır. 

Hukuk Sistemi

Portekiz hukuk sistemi 19. yüzyılın sonuna dek Fransız kanunlarından etkilenmiştir. Bu tarihten sonra Alman kanunlarından etkilenmeye başlamıştır. 1976'da kabul edilen Anayasa, 1966'daki Medeni Kanun ve 1982 Ceza Kanunu  başlıca yasalardandır. 

Portekiz, Coğrafi Keşifler sonucu birçok milletle etkileşimde bulunmuştur. Bu etkileşimler ve Akdeniz'den gelen kültürün de etkisiyle, Portekiz kendi kültürünü oluşturmuştur.

Portekiz, edebiyat anlamındaki gelişimi şarkılar ve yazılı edebiyatla oluşturmuştur. Portekiz, Batı dünyasında edebiyatını en erken oluşturan ülkedir. Drama geleneğinin kurucu ismi Gil Vicente'dir. Fernando Pessoa, Portekiz Modern şiirin öncüsüdür. Portekiz edebiyatının uluslararası platformda bilinmesinde şu isimlerin katkısı vardır: Jose Saramago, Camilo Castelo Branco, Almeida Garrett, Antonio Lobo Antunes, Eça de Queiros ve Sophia de Mello Breyner Andresen'dir. 

Portekiz müziği çok çeşitlidir. En bilineni Fado'dur. Fado; Portekiz gitarı ile çalınan hüzünlü şehir müziğidir. Bu müziği uluslararası arenada temsil eden yorumcular: Mariza, Amalia Rodrigues, Madredeus ve Misia'dır.

Portekiz gençliğinin ilgi duyduğu müzik tarzları arasında; Pop, Rock, HipHop Tuga vardır. Portekiz'de her sene müzik festivalleri organize edilir. 

Uluslararası alanda tanınan ressamları arasında Paula Rego ve Vieira da Silva vardır. 

Portekiz'in her il ve kasabasında festivaller düzenlenir. Bu festivaller kendine özgüdür. Portekiz'de bu festivaller her yaz düzenlenir ve Haziran ayı bu festivaller için çok önemlidir. Tüm ülkede Haziran ayında kutlanan bu festivalleri, Vaftizci Yuhanna, Aziz Anthony ve Aziz Peter'e adanır. Festivallerde yapılan etkinlikler: Şarap, geleneksel ekmek ve sardalya, geleneksel sokak dansları, düğünler, havai fişekler, ateş ve kutlamalardır. 

Mutfak 

Portekiz mutfağında ekmek, patates, pirinç, et ve deniz ürünleri kullanılır. Bu anlamda zengin bir mutfağa sahiptir. Portekizce ismi bacalhau olan, Morino balığından yapılan yemekler çok sevilir. Caldeira ve ve sardalya da çok tercih edilen balık ızgara yemeklerindendir. Yine ülke bazında yaygın olan hamur işleridir. Lizbon'daki Ovos-Moles ve Pasteis de Nata tatlıları çok meşhurdur. Ülkenin geleneksel fast food yemeği ise Francesinha'dır. 

Portekiz dünya çapında şarapları ile ünlüdür. Romalılar zamanından beri ülke şarap ihraç etmektedir. Şarapları uluslararası birçok ödül almıştır. Vinho Alverinho, Vinho Verde, Vinho do Alentejo, Vİnho do Douro, Vinho da Bairrada, Madeira Şarabı, Porto şarabı, dünya çapındaki en iyi şaraplar arasında sayılabilir. 

Porto şarabı dünya pazarında yoğun ilgi görmektedir. Bunu Vinho Verde şarabı takip eder. 

Portekiz'deki en popüler spor dalı futboldur. Cristiano Ronaldo bilinen en popüler oyuncular arasındadır. Tarihte en çok kupa kazanan futbolcu Vitor Baia'dır. Jose Mourinho futbol tarihindeki en çok kazanan, en başarılı teknik direktördür. Portekiz'in önemli futbol klüpleri arasında FC Porto, SL Benfica ve Sporting CP sayılabilir. 

Futbolun yanı sıra yüzme, basketbol, tenis, atletizm, futsal, voleybol, jimnastik, hentbol gibi birçok dalda müsabaka düzenlenmektedir. Atletizm ve bisitlet sporu, futboldan sonra en önemli sporlardandır.