Dismenore (Ağrılı Adet Görme)

Dismenore, üreme çağına erişmiş ve adet gören kadınların büyük kısmında kanamanın ilk ve ikinci günü yaşanan şiddetli ağrı olarak tanımlanabilir. Normalde hafif olarak hissedilen ağrılar kimi zaman günlük hayatı olumsuz etkileyecek kadar yoğun hissedilebilir. Adet döneminde yaşanan ağrıların farklı şiddetlerde hissedilmesi metabolik psikojenik ve hormonsal farklılıklardan kaynaklanabilir. Adet ağrısı genelde karın alt bölgesiyle sınırlı olabileceği gibi sırt, bacaklar ve belde de yoğun şekilde hissedilebilir. Ağrıya eşlik eden mide bulantısı, kusma, baş ağrısı ve ishal görülebilir.

Normal koşullarda adet döngüsü kanamanın ilk günü ile başlar ve bir sonrası kanamanın başladığı güne kadar devam eder. Genelde 28 günlük süreci kapsar. Adet kanaması normalde 3-7 gün sürer. Bu süre içinde yaşanan ağrı yaygındır ve tedavi ile kontrol altına alınabilir. Adet döneminde yumurtalıklar östrojen ve progesteron hormonu salgılar. Bu hormonların fonksiyonel olarak salgılanması kadının vücudunu olası bir gebelik için hazırlar, rahim duvarı embriyonun tutunabilmesi için kalınlaşır. Adet döneminin 14. günü yumurtlama gerçekleşir. Yumurta yumurtalıktan dışarı atılarak fallop tüplerinde ilerler. Eğer korunmasız bir cinsel birliktelik olmuşsa dölleneme olabilir. Döllenme gerçekleştikten sonra gelişen embriyo fallop tüpünde ilerlemeye başlar ve rahme yerleşir. Süreç bu şekilde ilerlerse gebelik oluşur. Yumurtada döllenme oluşmamışsa hormon düzeyi düşer ve beraberinde adet döngüsünü başlatan regl kanaması olur. Bu kanama bazı kadınlarda şiddetli ağrılara yol açarken bazı kadınlarda hafif ya da hiç ağrıya neden olmadan devam eder.

Rahim kas dokusundan oluşan bir yapıdadır. Vücudun diğer bölgesinde bulunan kaslar gibi rahim kasları da kasılıp gevşer. Kasılmalar adet döneminde daha yoğun olduğunda şiddetli ağrı hissi yaratır. Prostaglandin maddesi rahim kasılmaları anında rahimde bölgesel olarak salgılanır. Bu madde aşırı ya da az salgılanırsa adet ağrılarına neden olur. 

Dismenore '' Primer Dismenore'' ve ''Sekonder Dismenore'' olmak üzere iki çeşitte gelişir.

Primer Dismenore: Primer öncül anlamına gelen bir sözcüktür. Primer dismenore prostaglandin adlı maddenin doğal olarak üretimi sonucu ortaya çıkan ağrılar olarak tanımlanır. Bu ağrı ilk adet sikluslarında başlayarak, yaş ilerledikçe azalır ya da tamamen ortadan kaybolur. Bazı kadınlarda oluşan ağrılar doğum yaptıktan sonra kendiliğinden geçer. Primer dismenore ağrıya yol açabilecek altta yatan hiçbir hastalık olmadan yaşanan ağrılardır. Adet görmeye başlamış kızların yarısında dismenoreye rastlanabilir. Daha çok 12-20 yaş aralığında görülse de genç kadınların hastalığı denebilir. İlk adet gördükten sonra gelen 1-2 yıl içinde başlayarak 30'lu yaşların sonuna kadar devam edebilir. Primer dismenore vakalarında rahimde, yumurtalıklarda, tüplerde ya da ilgili diğer organlarda herhangi bir problem söz konusu değildir. Karnın alt kısmında kramp tarzı ağrılar ya da spazm şeklinde yaşanabilir.

Sekonder Dismenore: Prostaglandin maddesinin salgısı nedeniyle gerçekleşen ağrılar haricindeki adet ağrılarıdır. Bu tür ağrıların altında genelde patolojik başka problemler vardır. Primer dismenoreye göre daha geç yaşlarda başlar ve normal ağrıdan çok daha uzun sürer. Sekonder dismenore ağrıları adet kanaması başlamadan birkaç gün önce başlayabilir. Ağrılar kanama sırasında daha da şiddetlenerek devam eder ve kanama bittikten sonra da devamlılığını koruyabilir. Ağrı primer dismenoreye göre çok daha derinde hissedilir ve karından bele doğru ilerleyebilir. Sekonder dismenore çikolata kisti ve miyom gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Çikolata kisti, rahmin iç tabakasının rahim dokusu dışında yumurtalıklar ya da fallop tüpleri gibi rahim dışı bir yerde gelişmesidir. Rahim dışında yerleşen bu doku tıpkı normal dokularda olduğu gibi aylık hormonal değişikliklere yanıt verir. Aynı şekilde kanama gerçekleşerek kanamayla birlikte doku dökülür. Rahim dışında gelişen bu kanama adrt öncesi, adet sırasında ya da adet sonrasında şiddetli ağrıya yol açabilir. Miyom ise rahim dışı ya da içinde oluşum gösteren iyi huylu tümörlere verilen addır. Şiddetli adet kanamasıyla birlikte şiddetli adet ağrılarına neden olabilir.

Dismenoreye bağlı gelişen şikayetler genelde adet görmeden 1-2 gün önce başlar ve başlayan adetle birlikte şiddetini arttırır. Adet ağrısı haricinde;

• Baş ağrısı
• Mide bulantısı
• Sırt ağrısı
• Bacakların iç kısmında hassasiyet
• Adet döneminden önce acıya karşı duyarlılığın artması gibi belirtiler yaşanabilir.

Dismenore tanısı hastanın adet döneminde yaşadıklarını kapsayan öyküsü, pelvik muayene, yaşanan şikayetler ile konulabilir. Doktor smear testi, ultrason muayenesi ve farklı laboratuvar tetkikleri isteyebilir. Bazı durumlarda kapalı ameliyat olarak bilinen hem tanı hem de tedavi için kullanılan laparoskopiye ihtiyaç duyulabilir. Laparoskopi tekniğinde kadının göbek kısmından ufak bir delik açılarak özel bir aletle içeri girilir ve bölgedeki organlar kontrol edilir.

Dismenore tedavisi için ayrıntılı muayene ve gerekli testler yapılmalıdır. Dismenorenin altta yatan bir nedenden dolayı gelişip gelişmediği saptandıktan sonra uygun tedaviye başlanmalıdır.

İlaç Tedavisi: Dismenore tedavisinde amaç prostoglandin üretimi baskılamaktır. Bunun için nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçlar sayesinde adet döneminde yaşanan ağrılar ve kramplar daha hafif seyreder. Ayrıca mide bulantısı ve kusma gibi şikayetlerde ilaçlar sayesinde engellenebilir. İlaçlar 1-2 gün kullanıldığında şikayetlerin ortadan kalmasını sağlayabilir. İlaçlar reçetesi olarak satılsa da doktor tavsiyesi olmadan kullanmamak gerekir.

Hormonsal Kontrosepsiyon: Adet döneminde yaşanan şiddetli ağrıların önüne geçebilmek için doğum kontrol hapı, deri bantları ya da vajinal halka gibi hormonsal komtrosepsiyon yöntemleri denenebilir. Bazı durumlarda rahim içi araç uygun görülebilir. Uygulamalar prostoglandin seviyesini azaltarak ağrı, kanama ve kasılmalar üzerinde etkili olur.

Cerrahi Müdaahale: Tanı sonucu sekonder dismenore saptanmışsa cerrahiye gerek duyulabilir. Miyom varlığında rahmi besleyen damarlarda kanlanmanın durdurulması gerektiren cerrahi uygulanabilir. Çikolata kisti varlığında laparoskopi tekniği kullanılarak rahim dışında gelişen bölge temizlenir. Ağrıların şiddeti çok yoğun olduğunda rahmin tamamen alınması gerekebilir. 

Dismenero tedavisinde tıbbi tedavinin yanı sıra evde bitkisel reçetelerden de yardım alınabilir. Ağrı hissini hafifletici, rahatlatıcı özelliği olan bitkiler kullanılarak süreç daha konforlu geçirilebilir.

Zencefil: Zencefil adet döneminde yaşanan ağrıları giderici özelliğinden dolayı sıkça başvurulan bir bitkidir. Prostaglandin hormonunu baskılayıcı özelliği vardır. Aynı zamanda adet öncesi sendrom, yorgunluk ve düzensiz adet döngüsüne karşıda iyi gelir. Zencefil çay şeklinde hazırlanıp günde 3 fincana kadar içilebilir.

Fesleğen: Adet ağrısı ve yaşanan kramplar üzerinde faydalı olan bitkilerdendir. Bir bardak suyun içinde kaynatılıp kapalı şekilde 15 dakika demlenir. Günde bir fincan içilir.

Rezene: Spazm fitoöstrojenik ve anti-inflamatuar etkisinden yararlanılabilir. Kas ağrısı, kramp ve adet dönemi problemlerine karşı faydalıdır. 1 su bardağı suya bir çay kaşığı eklenip birkaç dakika kısık ateşte kaynatılır. Soğuyan çay balla tatlandırılıp günde 3 defa içilebilir.

Tarçın: Yine adet dönemi ağrıları için şifalı bitkilerden biridir. Bir bardak sıcak suya bir çay kaşığı toz tarçın ya da orta boy bir tana kabuk tarçın eklenir. Karıştırılarak kaynatılır. Ilıyan karışıma bal eklenerek günde 3 defa içilebilir.