Menenjit

Menenjit, beynimizi saran zarların iltihaplanması sonucu oluşan, acil olarak müdahalede bulunulmaması halinde işitme kaybı, beyin hasarı ve ölümle sonuçlanabilen ciddi bir bakteriyel enfeksiyondur. Çocuklarda daha çok görülen menenjitin en başlıca belirtileri; yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, ense sertliği veya ensede ağrı, uyku hali, bilinç bulanıklığı, kusma ve havaledir. Menenjite maruz kalan hastaların %90’ı 5 yaş altındaki çocuklardır. Kalabalık olan ortamlarda yaşamını sürdüren çocuk ve yetişkinler daha fazla risk taşımaktadır. Bazı virüs türleri de belirtileri hafif olan menenjit tablosuna neden olabilirler. Ayrıca kafa bölgesinde gelişen bir travma da hastalığa neden olabilir. Bakteriyel menenjit ise ağır belirtilerle seyreden ciddi bir sağlık sorunudur ve acilen müdahale edilmediği taktirde yüksek oranda ölümle sonuçlanabilir. Menenjitten korunmanın tek yolu aşı yaptırmaktır.

Bakteriyel Menenjit

Beyine, omuriliğe giden ve kan dolaşımına giren bakteriler, akut bakteriyel menenjite neden olur. Ancak bakteri doğrudan meninkslere saldırdığında da menenjit oluşabilir. Bazı sinüs veya kulak enfeksiyonları, kafatasında kırık meydana gelmesi ya da çok nadir de olsa bazı açık ameliyatlardan sonra da menenjit ortaya çıkabilir.

Bakteriyel Menenjit Belirtileri

• Zihinsel bulanıklığı
• Mide bulantısı ve kusma
• Işığa duyarlılık
• Sinirlilik
• Vücutta morarmalar
• Baş ağrısı
• Ateş ve titreme
• Boyun Tutulması
• Uyuklama ve uyuşukluk hali

Viral Menenjit

Bu türdeki menenjit vakaları genellikle hafif seyreder ve bir süre sonra kendiliğinden iyileşir. Viral menenjite sonbahar mevsiminde en yaygın görülen enterovirüsler olarak bilinen bir grup virüs neden olur. Batı nil virüsü, HIV, herpes simpleks virüsü, kabakulak da viral menenjite neden olabilir.

Bebeklerde Viral Menenjit Belirtileri

• Aşırı hassas olma ve halsizlik
• Yüksek ateş
• Az yemek yeme ve yediğini kusma
• Nöbet geçirirken kaskatı kesilmesi
• İnce, çok tiz sesle sürekli ağlama
• Bıngıldakta (kafalarındaki yumuşak noktada) şişlik olması

Yetişkinlerde Viral Menenjit Belirtileri

• Baş ağrısı
• Ateş
• Boyun tutulması
• Mide bulantısı ve kusma
• Nöbetler
• İştah azalması
• Parlak ışığa duyarlılık
• Uyuklama ve uyuşukluk hali

Kronik Menenjit

Mantarlar ve Mycobacterium tuberculosis virüsü gibi yavaş büyüyen organizmalar, beyni çevreleyen membranları ve sıvılara saldırırak kronik menenjite neden olur. Kronik menenjite bağlı belirtilerin ortaya çıkması iki hafta veya daha fazla sürer. 

Kronik Menenjit Belirtileri

• Baş ağrısı
• Ateş ve kusma
• Zihinsel bulanıklık

Fungal Menenjit

Nadir görülen bir menenjit türüdür ve kronik menenjite neden olmaktadır. Akut bakteriyel menenjitin belirtileriyle benzerlik gösterir.

Fungal Menenjit Belirtileri

• Mide bulantısı ve kusma
• Ateş
• Işığa duyarlılık
• Baş ağrısı
• Oryantasyon bozukluğu ya da kafa karışıklığı 

Mikropsuz menenjit

Mikropların dışında başka hastalıklar da meninkslerde iltihaba neden olabilir. Bu hastalıkların başında bağışıklık sistemiyle alakalı problemler yer almaktadır. Bu tür problemlerde bağışıklık sistemi istenmeyen şekilde hastanın kendi dokusuna karşı reaksiyon göstermektedir. Bunlar arasında sarkoidoz, behçet hastalığı, sjögren hastalığı, sistemik lupus eritematosus gibi hastalıklar yer almaktadır.

Doktor, hastanın tıbbi öyküsünü dinledikten sonra fiziki muayene başlar. Belirli tanı testleri sonuçlarına göre menenjit teşhisini koyabilir. Kontrol sırasında doktor, baş, boğaz, kulaklar ve omurga boyunca deri etrafında enfeksiyon varlığı olup olmadığını kontrol eder. Menenjit hastalığının teşhisi için uygulanması gereken testler :

Kan Kültürleri : Bu testler sayesinde kandaki bakteriler tanımlanır. Tanımlanan bakterilere önlem alınmaması halinde, çoğalarak kandan beyine doğru gidebilirler.

Görüntüleme : Kafa bölgesinde çekilecek MR (manyetik rezonans), BT (bilgisayarlı tomografi) taramaları iltihaplanma ve şişliği belirlemekte yardımcı olabilir.

Lomber Ponksiyon (spinal musluk) : Menenjitin teşhisini net şekilde ortaya koymak için, beyin omurilik sıvısı (BOS) almak gerekebilir. Bu uygulama ile merkezi sinir sisteminde oluşan basınçta kontrol altına alınmış olur. Alınan omurilik sıvısında bakteri veya iltihap varlığı aranır. Test sonucuna bağlı olarak, tedavi için en uygun antibiyotiği belirlemek de mümkün olabilir.

Aşıların atlanması : Bebeklik ve çocukluk dönemlerindeki aşı programında yer alan menenjit aşısını vurdurmamak, çocuk açısından son derece riskli bir durum oluşturur.

Yaş : Menenjit vakalarının %95'i 5 yaşın altındaki çocuklarda görülür. Bakteriyel menenjit türü ise genellikle 20 yaş altı kişilerde görülür.

Bir topluluk içinde yaşamak : Askeri birliklerde görev yapan personeller, yurtlarda yaşayan üniversite öğrencileri, yatılı okullardaki çocuklar ve çocuk bakım tesisleri meningokokal menenjit riski altındadır. Bu hastalığa neden olan bakteri, kalabalık ortamlarda solunum yolu ile hızlı bir şekilde yayılır.

Gebelik: Hamilelik döneminde, listeria bakterilerinin neden olduğu bir menenjit türü olan listeriosis daha çok görülür. Bu menenjit türü, erken doğum, düşük doğum ve ölü doğum riskini artırır.

Bağışıklık sisteminin zayıflaması : İmmünsüpresan içerikli ilaçların kullanımı, alkolizm, diyabet, AIDS ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen diğer faktörler de menenjite neden olabilmektedir. Ameliyat ile dalak organın alınması da menenjit riskini artırır. Dalağı alınmış olan hastaların düzenli olarak menenjit aşıları yaptırması gereklidir.

Bakterilerin neden olduğu menenjit türlerinde, hastalığın olası gidişatı teşhisin zamanlamasına ve teşhis ile tedavi arasında geçen süreye bağlıdır. 1-2 saatin bile büyük önem taşıdığı bu süreçte baş ağrısı, yüksek ateş, zihinsel bozukluklar gibi belirtiler karşısında kalan doktor, en kısa süre içinde hastalığın teşhisini koyup tedavi sürecine başlamalıdır. Uygun ilaç tedavisinin başlayabilmesi için gerekli olan laboratuvar testlerinin hemen sonuç vermemesi nedeniyle, menenjit türlerinin büyük çoğunluğu pnömokok ve meningokok kaynaklı olduğu kabul edilip tedavi bu yönde düzenlenir. İlacın seçiminde iki temel nokta göz önünde bulundurulmalıdır.

• Hastalık etkeninin antibiyotiğe duyarlılığı
• İlacın, kana ve beyin-omurilik sıvısına geçme düzeyi

Meningokokların neden olduğu menenjit türlerinde, hasta olan kişinin yanı sıra aile bireyleri ve önlem almadan hastaya yaklaşan bireyler de incelenmelidir. Bu kişilere, menenjitten korunmaları amacıyla 2 gün boyunca her 14 saatte bir oral yolla rifampisin verilir. 1 yaşın altında olan çocuklarda ise vücut ağırlığının her kilogramı için 5 mg, 1-12 yaş arasın­da ise 10 mg rifampisin, iki gün süreyle 12 saatte bir verilir. Hastaya antibiyotik tedavisinin uygulanmasından yaklaşık 24 saat sonra meningokok menenjiti bulaşıcı özelliğini yitirir.

Bağışıklık sistemlerinin tam olarak gelişmemesi nedeniyle bu ağır hastalığa en açık konumda olanlar bebeklerdir. Menenjit aşısının bebeklere de enjekte edilmesi mümkündür. Aşı takvimine göre 9-23 aylık çocuklarda, 3 ay ara ile 2 defa uygulanır. 2-10 yaş arasındaki çocuklarda ise 1 defa uygulanmaktadır.

Fungal, enfeksiyon veya parazit kaynaklı olmayan menenjit bulaşıcı değildir. Viral menenjit ise son derece bulaşıcı bir menenjit türüdür. Tükürük, mukus ve dışkı dahil olmak üzere vücut sıvılarına doğrudan temas yoluyla bulaşabilir. Bu tür, grip hastalığında olduğu gibi öksürme ve hapşırma yolu ile de bulaşabilir. Menenjite neden olan enfeksiyonun vücuda girmesin için, enfekte bir hasta ile doğrudan temas halinde olunması gerekmez.  Bazı durumlarda virüsün bulaşması halinde bile menenjit komplikasyonları ortaya çıkmayabilir.