Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir.

66.000 kilometrekarelik yüz ölçümüyle Türkiye’nin en küçük bölgesi olup ülke topraklarının %8’ini kaplamaktadır.

Doğu ve kuzeyde Doğu Anadolu Bölgesi, Güneyde Güneydoğu Toroslar, batıda Akdeniz Bölgesi, güneyde Suriye ve kısa bir sınırla Irak ile çevrilidir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi iki bölüme ayrılır. Bunlar; Orta Fırat Bölümü ve Dicle Bölümü’dür.

• Gaziantep
• Adıyaman
• Şanlıurfa
• Siirt
• Mardin
• Batman
• Diyarbakır
• Kilis
• Şırnak

• Güneydoğu Anadolu bölgesi bütünüyle geniş bir plato görünüşünde olup yer şekilleri sade ve basittir.
• Bölge, çanak şeklini almış havzalar, orta yükseklikteki kubbeleşmiş dağlar ve tepelerden oluşur. Kuzeyden güneye doğru gidildikçe yükselti kademe kademe azalır ve düzlüklere ulaşır.
• Bölgenin en engebeli alanları, ortasında yükselen sönmüş Karacadağ volkanı ve Mardin Mazıdağı yöresidir.
• Bölgenin ortalama yükseltisi 750 metre civarındayken, en alçak yerlerinde yükselti 300-350 metredir.
• Dicle Bölümü’nde Mardin Eşiği Platosu geniş alan kapladığından Fırat Bölümü, Dicle Bölümü’ne göre daha alçaktır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Orta Fırat Bölümü’nde Fırat ve kollarının büyük ölçüde yardığı geniş bir plato bulunur. Bu platonun Fırat Nehri’nin doğusunda kalan kesiminde ise Şanlıurfa Platosu yer alır.
• Fırat Nehri’nin batısında bulunan iki ayrı platodan biri 1000-1500 m yüksekliğe sahip Adıyaman Platosu, diğeri ise 1000 m civarında olan Gaziantep Platosu’dur.
• Gaziantep platosunun başlıca yükseltisi Sof Dağı’dır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin akarsularını, Dicle ve Fırat nehirleri ile bu nehirlerin kolları oluşturur.
• Fırat nehrinde su seviyesi, mart ayında karların erimesi ve yağışların artması nedeniyle nisan sonları ile mayıs başlarında yükselir. Sonbahar başlarında ise düşmeye başlar.
• Fırat nehri, beyaz kömür üretimine oldukça elverişliyken ziraî sulama bakımından da büyük önem arz eder. Ayrıca yüksek oranda elektrik üretme kapasitesine sahiptir.
• Fırat nehri ile birleşerek Şattül-arap adını alan Dicle Nehri, Basra Körfezi’ne dökülür. Dicle Nehri en yüksek seviyeye Fırat Nehri’nden farklı olarak Ocak ayında ulaşır. Bunun sebebi iki nehrin beslenme havzalarındaki yağış rejimlerinin farklı olmasıdır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin diğer önemli sayılabilecek akarsularından olan ve Gaziantep yöresinde bulunan Sabun suyu ile Afrin suyu, sularını Akdeniz’e gönderirler. Balık suyu (Kuveyk) ise sınırlarımızın dışında denize ulaşmadan Suriye çölünde yok olur.
• Bölgede doğal oluşumlu göl bulunmamakla birlikte Fırat ve Dicle nehirleri üzerine kurulmuş birçok baraj gölü mevcuttur. Bunlardan en önemlileri hem bölgenin hem de Türkiye’nin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı ve bölgenin 2. büyük baraj gölü olan Karakaya Barajı’dır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi, sahip olduğu 10 adet termal kaynakla, Türkiye’nin termal kaynaklar bakımından en fakir bölgesidir.

• Karacadağ
• Kartal dağları
• Nurhak dağları
• Gavur Dağı
• Keltepe Dağı
• Karakaş Dağı
• Raman Dağı
• Mazı Dağı
• Akçakara Dağı
• Andok Dağı
• Aydınlık dağları
• Hacertum Dağı
• Dodan Dağı
• Sof dağları
• Tucak Dağı
• Karlık Dağı
• Ankar Dağı
• Arat Dağı
• Germüş Dağı
• Tektek dağları

• Altınbaşak Ovası
• Suruç Ovası
• Viranşehir Ovası
• Ceylanpınar Ovası
• Harran Ovası
• Kilis Ovası
• Elbeyli Ovası
• Tilbaşar Ovası
• Oğuzeli ovaları
• Kızıltepe Ovası
• Nusaybin ovaları
• Araban Ovası
• Yavuzeli Ovası

• Şanlıurfa Platosu
• Adıyaman Platosu
• Diyarbakır Platosu
• Gaziantep Platosu

• Dicle Nehri
• Karasu Nehri
• Fırat Nehri
• Murat Nehri
• Kâhta Çayı
• Kalburcu Çayı
• Karasu Nehri
• Nizip Nehri
• Belih Nehri
• Habur Çayı
• Ambar Çayı
• Batman Çayı
• Garzan Çayı
• Botan Çayı

• Atatürk Baraj Gölü
• Keban Baraj Gölü
• Ilısu Baraj Gölü
• Karakaya Baraj Gölü
• Karkamış Baraj Gölü
• Birecik Baraj Gölü

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bozulmuş Akdeniz İklimi görülür. Fakat kış mevsimi Akdeniz İklimine göre daha düşük sıcaklıklarda seyrederken yazlar daha sıcak geçer.
• Orta Fırat Bölümü’nde daha çok Akdeniz İklimi etkileri görülürken Dicle Bölümü'nde Karasal İklim hakimdir.
• Bölge, Akdeniz ve Ege kıyılarıyla beraber, Türkiye’nin en sıcak bölgelerinden biri olmasının yanında yaz mevsiminde en çabuk ve en çok ısınan bölgedir.
• Yıllık ortalama sıcaklık 18 °C’nin üzerindedir. Bölgede 40 °C’nin üzerine çıkan ve -20 °C’ye kadar düşebilen sıcaklıklar gözlenir.
• Ortalama sıcaklık değerleri, kuzeyden güneye ve doğudan batıya doğru artar.
• Bölgede donlu geçen gün sayısı yer yer değişmekle beraber ortalama 45 gündür.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Akdeniz yağış rejiminin etkisi altındadır. Kış dönemi yağışlı yaz dönemi ise yağışsızdır.
• Nispi nem miktarının en düşük olduğu bölge olması sebebiyle kuraklığın en şiddetli yaşandığı bölgedir.
• Yaz mevsiminde görülen altı-yedi aylık kurak evre doğal bitki örtüsünü ve ziraati olumsuz etkiler.
• Yıllık ortalama yağış miktarı 400-800 mm arasında değişmektedir. Yağış miktarı güneydoğu Toroslardan Suriye platformuna doğru azalma gösterir.
• Güneydoğu Toroslar yayı üzerinde 800-1250 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı, güneyinde yer alan sahalarda çoğunlukla 450-500 mm’dir. Suriye sınırına doğru ise daha da düşer.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi doğal bitki örtüsü steplerden oluşur. Yağış yetersizliği sebebiyle Türkiye’nin orman varlığı bakımından en fakir bölgesidir. Bölgede ormanlar %8’lik alan kaplar.
• Step kenarlarında bulunan tahribe uğramış ormanlarda bulunan meşe toplulukları daha çok yerel yakacak ihtiyacını karşılamak için kullanılır. Palamut ve mazı önemli orman ürünlerindendir.

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin nüfusu 2018 yılı nüfus sayımına göre 8 Milyon 665 Bin 165 kişi olup, Türkiye nüfusunun %10,7'sini oluşturmaktadır.
• En yüksek nüfuslu il Gaziantep, en düşük nüfuslu il Kilis’tir.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yoğun göç vermesi sebebiyle sürekli nüfus kaybeden bir bölgedir.
• Su kaynaklarının az olması sebebiyle toplu yerleşmeler oldukça fazladır.
• Yer şekilleri ile nüfus yoğunluğu arasındaki ilişki diğer bölgelere göre daha farklıdır. İklim koşullarına bağlı olarak yağışlar daha bol ve yazlar daha az kavurucu olduğundan Mardin-Midyat Eşiği oldukça kalabalık, Diyarbakır Havzasının orta kesimleri ise seyrek nüfusludur.
• Nüfus yoğunluğu batıya doğru gidildikçe artar ve en yüksek nüfus yoğunluğuna Gaziantep yöresinde rastlanır.
• Nüfusun %58’i kentlerde, %42’si kırsal alanda yaşamaktadır.

İllere Göre Nüfus Dağılımı

• Gaziantep: 2 Milyon 5 Bin 515
• Şanlıurfa: 1 Milyon 985 Bin 753
• Diyarbakır: 1 Milyon 699 Bin 901
• Mardin: 809 Bin 719
• Adıyaman: 615 Bin 76
• Batman: 585 Bin 252
• Şırnak: 503 Bin 236
• Siirt: 324 Bin 394
• Kilis: 136 Bin 319

• Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nde ekonomi genel olarak tarım ve hayvancılığa dayanır.
• Türkiye genelinde otlak alanlarının %7’si Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur. Bu otlak alanlarında genellikle küçükbaş hayvancılık yapılırken yer yer sığır yetiştiriciliğine de rastlanır.
• Bölge topraklarının %24.5’i ekili-dikili alanlardan, %13’ü ise tarıma elverişsiz alanlardan oluşur.
• Bölgenin en fazla tarla alanına sahip ve en fazla ekim yapılan illeri sırasıyla Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin’dir.
• Batıdan doğuya doğru gidildikçe ekili-dikili alanlarda azalmalar olur.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde nadasa ayrılan topraklar kapladıkları %17.5’lik alanla oldukça geniştir. Nadasa bırakılan alan bakımından da ilk üç sırayı Şanlıurfa, Mardin ve Diyarbakır illeri oluşturmaktadır.
• Ekili alanların %86’sında tahıl, %7’sinde baklagiller, %2’sinde endüstri bitkileri ve %5’inde diğer ürünlerin tarımı yapılır.
• Bölgede, su kaynaklarının az olması nedeniyle suya ihtiyacı olmayan ürünler daha fazla yetiştirilir. Bunlar; baklagillerden mercimek, meyvelerden üzüm, tahıllardan ise buğday ve arpadır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’de önemli bir buğday, arpa, mercimek, üzüm ve antepfıstığı üretim alanıdır.
• Üzüm ve antepfıstığı dışındaki endüstri bitkileri ile meyve, sebze tarımı bölgede fazla gelişememiştir.
• Bölgede, ekstansif bir tarım şekli görülür. Küçük arazi mülkiyetinin hâkim oluşu, yeterince gübrelememe, tarımda fazla makine kullanılmaması, hastalık ve zararlılarla gereği kadar mücadele edilmeyişi gibi sebeplerle elde edilen ürünlerin verimi oldukça düşüktür.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Yetiştirilen Tarım Ürünleri

• Antepfıstığı: Dünya genelinde ve Türkiye’de en çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yetiştirilir.
• Buğday: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye’nin en önemli buğday üretim alanlarından biridir. Bölgede en çok üretilen tahıl ürünüdür. Türkiye buğday üretiminin %15’i bölgeden karşılanır. Yoğun olarak Şanlıurfa’da üretilir.
• Arpa: Tahıl üretiminde buğdaydan sonra 2. sırayı arpa alır. Türkiye arpa üretiminin %20’si bölgeden karşılanır. En çok Şanlıurfa’da yetiştirilir.
• Pamuk: Türkiye pamuk üretiminin %48’i bölgeden karşılanır. En çok Şanlıurfa’da yetiştirilir.
• Nohut: Türkiye nohut üretiminin %15’i bölgeden karşılanır.
• Susam-Soya: En çok Şanlıurfa’da yetiştirilir.
• Zeytin: İç Anadolu Bölgesi’nde dikili alanların %6’sını zeytinlikler kaplar. Yoğun olarak Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa ve Mardin çevresinde yetiştirilir.
• Kırmızı Mercimek: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye’nin kırmızı mercimek ambarı olarak anılır. Türkiye’de üretilen kırmızı mercimeğin %98’i Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden karşılanır. En çok Şanlıurfa’da üretilir.
• Karpuz: En çok Mardin ve Diyarbakır çevresinde yetiştirilir.
• Fasulye: En çok Adıyaman ve çevresinde yetiştirilir.
• Şekerpancarı: En çok Gaziantep ve çevresinde yetiştirilir.
• Tütün: Türkiye tütün üretiminin %13’ü Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden karşılanır. Yoğun olarak Adıyaman’da üretilir.
• Kırmızı biber: Türkiye kırmızı biber üretiminin %76’sı bölgeden karşılanır. En çok Gaziantep’te yetiştirilir.
• İncir: En çok Siirt ve Diyarbakır’da yetiştirilir.
• Mısır: Türkiye mısır üretiminin %4’ü Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden karşılanır. En çok Mardin’de yetiştirilir.
• Kavun-Karpuz: Türkiye üretiminin %20’si bölgeden karşılanır. Yoğun olarak Mardin, Diyarbakır ve Şanlıurfa’da üretilir.
• Patlıcan: Türkiye patlıcan üretiminin %16’sı bölgeden karşılanır. Yoğun olarak Diyarbakır’da yetiştirilir.
• Biber: Türkiye biber üretiminin %13’ü bölgeden karşılanır. Yoğun olarak Şanlıurfa’da üretilir.
• Taze sarımsak-soğan: Türkiye taze soğan üretiminin %11’i, taze sarımsak üretiminin ise %32’si Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden karşılanır. Yoğun olarak Gaziantep’te üretilirler.
• Domates: En çok Diyarbakır’da üretilir.
• Kabak-Bamya: En çok Mardin’de üretilir.
• Üzüm: Türkiye yıllık ortalama yaş üzüm üretiminin %22’sini Güneydoğu Anadolu Bölgesi sağlar. Üzüm bağları en çok Gaziantep ilinde yer alır. Bağ alanları genişliği bakımından Gaziantep’i Mardin, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman ve Siirt illeri takip eder.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ayrıca keten, çavdar, yulaf, darı ve pirinç gibi ürünler de yetiştirilir.

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sanayi gelişmemiştir.
• Sanayinin en fazla geliştiği il, çeşitli sanayi kuruluşlarının bulunduğu Gaziantep’tir.
• Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında 2018 yılının sonunda faaliyete başlayan organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri bölge sanayisini hareketlendirmiştir.
• Bu sayede geleneksel sanayi kollarının yanında tarım aletleri, dokuma, madeni eşya, gıda ve çimento gibi sanayi kuruluşları faaliyet göstermeye başlamıştır.

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli yeraltı zenginliği petroldür. Türkiye’deki ilk petrol yatağı Batman’ın Beşiri ilçesinin güneyindeki Raman Dağı’nda bulunmuştur. Ardından bu yatağın kuzeydoğusundaki Siirt iline bağlı Garzan (Yanarsu) yatakları işletilmeye başlamıştır.
• Ham petrolün bir bölümü, Batman Rafinerisi’nde arıtılırken bir bölümü de boru hattıyla Akdeniz’e taşınarak tankerlere yüklenir.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin diğer önemli yeraltı kaynakları Mardin’ in Mazıdağı ilçesindeki fosfat yatakları ile demir, manganez ve asfaltittir.

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi, tarihi zenginliği ve doğal güzellikleri sebebiyle turizm açısından yüksek potansiyele sahiptir. Fakat bu potansiyel çeşitli nedenlerden dolayı pek iyi değerlendirilememektedir.
• Bölge tarih turizmi, kış turizmi, dağcılık ve yayla turizmine oldukça elverişlidir.
• Başta Diyarbakır Çermik Kaplıcası olmak üzere, Siirt, Urfa ve Mardin illerinde bulunan kaplıcalarda tesislerin yetersizliği nedeniyle genellikle günübirlik ziyaretler yapılmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Turistik Yerler

• Gaziantep: Zeugma Antik Kenti, Tarihi Antep Evleri, Dülük Antik Kenti, Gaziantep Kalesi, Kasteller
• Adıyaman: Nemrut, Arsameia Ören Yeri, Karakuş Tümülüsü, Beştepeler
• Şanlıurfa: Balıklıgöl Camii, Tarihi Harran Üniversitesi, Eyüp Peygamber Mağarası, Mardin Evleri, Midyat, Dara Harabeleri, Mardin Kalesi, Deyr-ul Zaferan Manastırı, Mar İzozil Manastırı, Meryem Ana Kilisesi ve Patrikhane
• Diyarbakır: Diyarbakır Surları, Malabadi Köprüsü, Çayönü Antik Kenti, Merkez Ulu Cami, Dicle Köprüsü
• Batman: Hasankeyf, Memikan Köprüsü
• Şırnak: Hz. Nuh türbesi ve Camii, Hısta Kaplıcası, Mem-u Zin Türbeleri

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi genel olarak düz bir yapıya sahip olduğundan ulaşım kolaydır. Fakat Güneydoğu Toroslar, İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerine ulaşımı zorlaştırmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi bu bölgelere iki ana demir yolu hattı ile bağlıdır. Karayollarının gelişmesiyle bu demiryolları eski önemini kaybetmeye başlamıştır.
• Irak ve Suriye’ye bağlanan önemli yollar da bölgeden geçerken neredeyse bütün illerde havalimanı bulunmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Havalimanları

• Gaziantep Havalimanı
• Adıyaman Havalimanı
• Şanlıurfa Gap Havalimanı
• Siirt Havalimanı
• Mardin Havalimanı
• Batman Havalimanı
• Diyarbakır Havalimanı
• Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı

• Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sahip olduğu kaynakları değerlendirmek, bölge halkının gelir düzeyini arttırarak yaşam kalitesini yükseltmek, diğer bölgelerle arasındaki gelişmişlik farkını gidermek, kırsal alandaki verimliliği ve istihdamı arttırmak amacıyla yürütülen bir projedir.
• 1970’lerde su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine yönelik bir çalışma olarak başlayan GAP, 1989 yılında hazırlanan Master Plan ile tarım, sanayi, enerji, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımlarını da içine alan bölgesel bir kalkınma projesine dönüşmüştür.
• Proje, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki bütün illeri kapsamaktadır.

GAP Kapsamında Tarım ve Enerji Üretimi Alanında Yürütülen Çalışmalar

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni "Tarım ve Tarıma Dayalı İhracat Merkezi" haline getirmeyi hedefleyen GAP Master Planı kapsamında 22 adet baraj ve 19 adet hidroelektrik santralinin yapımı hedeflenmektedir.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Fırat-Dicle Havzası’nda 2018 yılı sonu itibariyle toplam 558.507 hektar alan sulamaya açılmıştır. 144.120 hektar alanda ise halen sulama şebeke inşaatı devam etmekte olup, 1.097.373 hektar alan proje ve planlama aşamasındadır.
• Projenin tamamlandığında 27 milyar kilovatsaat hidroelektrik enerji üretilecek ve 1,8 milyon hektar alan sulamaya açılacaktır.
• Ortaya çıkacak olan yüksek tarım ve sanayi potansiyeli ile bölgede ekonomik hasıla 4,5 kat artacak, toplamda 3,8 milyon kişiye istihdam olanağı sağlanacaktır.

GAP Kapsamında Sanayi Alanında Yürütülen Çalışmalar

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde GAP kapsamında 2018 yılı sonu itibariyle 18 adet Organize Sanayi Bölgesi ve 38 adet Küçük Sanayi Sitesi tamamlanmıştır.
• Organize sanayi bölgelerinde 2.082 firma üretime geçerek 174.170 kişiye istihdam olanağı sağlarken küçük sanayi sitelerinde 9.693 adet işyeri mevcut olup, 9.626’sı doludur.

GAP Kapsamında Yürütülen Altyapı Çalışmaları

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde GAP kapsamında imar planı, harita alımı ve çevre düzeni planı çalışmaları yürütülmüş, kentsel ve kırsal içme suyu, kanalizasyon, atıksu arıtma, katı atık depolama yatırımları gerçekleştirilmiştir.

GAP Kapsamında Yürütülen Sosyal Faaliyetler

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde özellikle kadınların iş gücünün arttırılması ve statülerinin yükseltilmesi amacıyla sosyo-kültürel etkinliklerin düzenlendiği, gelir getirici faaliyetlerin uygulandığı, kısmi zamanlı poliklinik hizmetlerinin verildiği, Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM) kurulmaya başlanmıştır. 2018 yılı itibariyle ÇATOM'ların sayısı 47'ye ulaşmıştır.

Yürütülen Diğer Bazı Projeler

• 1999: Gençten Gence Sosyal Gelişim Projesi
• 2001: Gençlik için Sosyal Gelişim Projesi
• 1999-2003: Diyarbakır Kentinde Sokakta Çalışan Çocukların Rehabilitasyonu Projesi
• 2004-2005: Adıyaman Kentinde Sokakta Çalışan Çocukların Rehabilitasyonu Projesi
• 2000- 2001: Kentsel Enformal Sektörde İstihdamın ve İşgücü Kapasitesinin Artırılması Projesi
• 2001-2002: GAP Bölgesi Halk Sağlığı Projesi

Ayrıca; "Kadının Statüsü ve Kalkınma Sürecine Entegrasyonu", "Toplumsal Değişim Eğilimleri", "Baraj Göl Aynasında Kalacak Yerleşimlerin İstihdam ve Yeniden Yerleşme Sorunları", "Nüfus Hareketleri" gibi araştırmaların devamında GAP Sosyal Eylem Planı devreye girmiştir.

GAP Kapsamında Sağlık Alanında Yürütülen Faaliyetler

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde GAP kapsamında 2007 yılında 96 hastane ve toplam 9.980 yatak mevcut iken, 2017 yılında hastane sayısı 128’e, yatak sayısı 20.188’e yükselmiştir. On bin kişiye düşen hasta yatağı sayısı 2007 yılında 13,9 iken 2017 yılında 23,3’e yükselmiştir. Yatak sayısının artırılmasıyla birlikte hastanelerde 1-3 kişilik nitelikli oda sistemine geçilmiştir.
• Gaziantep iline 4 adet, Şanlıurfa iline 3 adet Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Siirt ve Şırnak illerine birer adet Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi yapılmıştır.
• 2007 yılında 2.916 olan uzman hekim sayısı 2017’de 5.555’e ulaşmıştır.
• Anne ve bebek ölüm oranları oldukça düşmüştür.
• Sağlık hizmetlerinde ihtiyaç duyulan mobil araçlar temin edilmiş, aile sağlığı merkezleri, sağlık ocakları ve Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri (KETEM) kurulmuş, sağlık personelinin ve vatandaşların sağlık bilincini geliştirmeye yönelik eğitimler verilmeye başlamıştır.

GAP Kapsamında Çevre ve Kültür Alanında Yürütülen Çalışmalar

• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kültür varlıklarının korunması amacıyla GAP kapsamında yürütülen en önemli projeler arasında Güneydoğu Anadolu Bölgesi Arkeolojik Yerleşmelerin Taranması Projesi, Hasankeyf Tarihi ve Arkeolojik Sit Alanı Araştırma, Kazı ve Kurtarma Projesi, Acırlı (Midyat-Mardin) Sit Alanı Çevre Düzenleme Projesi, Mardin Katılımcı Kentsel Rehabilitasyon Projesi, Birecik, Halfeti, Suruç ilçelerinin Taşınmaz Kültür Varlıklarının Belgelenmesi, Zeugma Acil Kazı ve Kurtarma Projesi gibi projeler yer almaktadır.
• GAP binlerce yıllık susuz bozkırları sulanan tarım alanlarına, akarsu yataklarını da baraj göllerine dönüştürmektedir. Bu dönüşüm tarımı olumlu yönde etkilerken doğal ortamlarda (sucul ve bozkır ortamlar) yaşayan canlılar için tehdit oluşturmaktadır. Bu duruma önlem alabilmek amacıyla "Yaban Hayatı Projesi" ve 2004 yılında sonlanan "Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Projesi" yürütülmüştür.
• 2011 yılında birçok projenin yer aldığı GAP Bölgesi Turizm Master Planı hazırlanmıştır.

Güneydoğu Anadolu Projesi’nin Uluslararası Boyutu

• Özellikle 1995’ten sonra GAP’a, olan uluslararası ilgi artmış ve projeye yabancı ülke ve kuruluşlar teknik ve mali destek sağlamaya başlamıştır.
• Bu kapsamda, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Avrupa Birliği (AB), Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler Tarım Örgütü (FAO) gibi uluslararası kurum ve kuruluşlarla çeşitli projeler gerçekleştirilmiş ve hibe programları yürütülmüştür.
• Ayrıca, birçok yabancı kurum, kuruluş ve üniversiteyle işbirliği çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bunlardan bazıları; Suriye Kurak Alanlarda Tarımsal Araştırmalar Merkezi (ICARDA), Packard Humanities Institute(PHI), Mısır Güney Vadi Kalkınma İdaresi (TOSKHA), Akdeniz Tarımsal Araştırma Örgütü (CHIEAM-IAMB) ve Arizona State Üniversitesi‘dir.
• Güneydoğu Aanadolu Projesi suya dayalı bir kalkınma projesi olduğundan GAP Bölge Kalkınma İdaresi, Dünya Su Konseyi (WWC) ve Uluslararası Su Kaynakları Birliği (IWRA)’nin yönetim organlarında yer almaktadır.