Karadeniz Bölgesi

Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. İsmini kuzeyinde bulunan Karadeniz’den alır.

Türkiye’nin doğu-batı istikametinde en uzun olan bölgesi olması sebebiyle yerel saat farkı da en fazla olan bölgedir.

116.169 km²’lik yüzölçümüyle Türkiye’nin en büyük 3. bölgesidir ve Türkiye topraklarının %18’ini kaplar.

Karadeniz Bölgesi, doğuda Gürcistan sınırından başlar ve batıda Sakarya Ovası ile Bilecik’in doğusuna kadar uzanır.

Üç bölüme ayrılır, bunlar: Doğu Karadeniz Bölümü, Orta Karadeniz Bölümü ve Batı Karadeniz Bölümü’dür.

Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik'in doğusuna kadar uzanan alan Batı Karadeniz Bölümü, Gürcistan sınırından başlayıp Ordu'nun doğusundaki Melet çayına kadar olan alan Doğu Karadeniz Bölümü, Melet çayından Sinop'un doğusuna kadar uzanan ise Orta Karadeniz Bölümü’dür.

• Bolu
• Düzce
• Zonguldak
• Karabük
• Kastamonu
• Tokat
• Çorum
• Amasya
• Samsun
• Rize
• Artvin
• Trabzon
• Giresun
• Gümüşhane
• Bayburt
• Bartın
• Sinop
• Ordu

• Karadeniz Bölgesinin yer şekillerini 3. jeolojik zamanda Alp kıvrımları sonucu ortaya çıkan, doğu- batı yönündeki Kuzey Anadolu Dağları ve bu dağlar arasındaki oluklar oluşturmaktadır. Dağ yükseltileri doğuda 4000 m, batıda 2000 m civarında olup Orta Karadeniz'de 1000 m'ye kadar inmektedir. Bölgenin en yüksek yeri Rize Kaçkar dağıdır.
• En uzun dağları Doğu Karadeniz Bölümü’nde iki sıra halinde uzanan dağlardır. Batı Karadeniz'de ise dağlar birbirine paralel üç sıra halinde uzanırken Orta Karadeniz'de kıyıdan uzaklaşıp, tek sıra halini almaktadır.
• Dağların yükselti ve doğrultusu ulaşımı zorlaştırdığından ulaşımın Orta Karadeniz dışında Zigana ve Kop geçitlerinden sağlanmasına ve tarım alanlarının kısıtlanmasına sebep olmuştur. Makineli tarım yapılmasının zor olmasından dolayı da  hala insan ve hayvan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. 
• Bölgede dağların çok geniş yer kaplaması, büyük kentler kurulmasına engel olduğundan kıyı kesiminde birbirine yakın, küçük kentler kurulmuştur.
• Ulaşım zorluğu, doğal limana sahip Sinop’un diğer liman kentleri kadar gelişmesini engellerken, Zigana Geçidi Trabzon'un gelişmesine olanak sağlamıştır.
• Bölgede delta ve çöküntü ovaları görülür. Çöküntü ovaları aktif deprem bölgesi olma özelliği taşırken en geniş alana sahip delta ovaları Çarşamba ve Bafra Ovasıdır.
• Karadeniz Bölgesi, akarsu açısından oldukça zengindir. Akarsuların debileri, kıyılardaki yağış miktarının fazla ve düzenli olmasından ötürü yüksektir.
• Türkiye'nin en uzun nehri Kızılırmak, debisi en yüksek nehir olan Çoruh Nehri ve üzerinde ulaşım yapılabilen tek akarsu olan Bartın Çayı bu bölgede bulunmaktadır.
• Ülkemizin en önemli alüvyal ovası olan Çarşamba Ovası’nın oluşmasına neden olan Yeşilırmak ve en kirli nehri olan Sakarya Nehri de Karadeniz Bölgesi’nde yer almakta fakat Marmara Bölgesi’nden denize dökülmektedir.
• Karadeniz Bölgesi, buzul ve heyelan set gölleri açısından zengindir. Buzul etkisiyle özellikle Doğu Karadeniz Dağları’nda Buzul gölleri oluşmuştur. Turistik öneme sahip bir heyelan set gölü olan Uzungöl bu bölgededir. Bölgede birçok baraj gölü de bulunmaktadır.
• Dağlar kıyıya paralel uzandığından küçük koylar dışında fazla girinti-çıkıntı olmadığı gibi Sinop limanı dışında, büyük gemileri barındıracak doğal limanda yoktur.
• Boyuna kıyı tipi olma özelliği taşıyan kıyılarda güçlü dalgalar falez oluşumuna neden olur. Yeşilırmak ve Kızılırmak ağzında oluşan deltalar dışında kıyı çoğu yerde diktir.
• Türkiye bulunan 410 adet termal kaynağın 45 tanesi Karadeniz Bölgesi’nde Rize, Ordu, Samsun, Amasya, Tokat, Bolu ve Düzce şehirlerinde bulunmaktadır.

• Karadeniz Bölgesi’nde Karadeniz'den gelen nemli hava kütlelerinin kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağ yamaçlarına bol yağış bırakması sebebiyle Karadeniz iklimi hakimdir.
• Yazlar serin, kışlar ılık geçerken nemlilik ve bulutlanmanın fazla olması nedeniyle yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan bölgedir.
• Karadeniz Bölgesi, Türkiye'nin en fazla yağış alan bölgesidir.
• Her mevsim yağışlıdır ve yağışın yıllık ortalaması 300-2500 mm arasında değişir. Rize ise 2239 mm ortalama yıllık yağış ile Türkiye'nin en fazla yağış alan ilidir.
• Bölgede Karadeniz iklimi kendini 3 farklı şekilde gösterir. Doğu Karadeniz Bölümü’ne hakim olan tip Türkiye’de tektir. Bu bölüm en fazla yağışı alırken yazları yüksek sıcaklıklar görülür ve kışlar ılık geçer. Kışın 4 yazın ise 25 derece civarında ortalama sıcaklık görülürken yıllık sıcaklık ortalaması 14 derecedir.
• Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz’e göre daha az yağış alır ve yazın nem oranı düşüktür.
• Orta Karadeniz'de en az yağış alan bölümdür ve buradaki iklim Akdeniz iklimini andırır.
• Karadeniz Bölgesi’nde dağların denize bakan yamaçları bol yağış alır. Bu sebeple gür ve geniş yapraklı ormanlarla kaplıdır. Türkiye’deki toplam orman alanının %25'i bu bölgededir. Ülkenin en çok ormana sahip bölgesidir.
• İç kesimlerde kıyıdan yamaç boyunca yükseldikçe sıcaklığın düşmesi sebebiyle bitki örtüsü değişime uğrar.
• Kıyıdan 2000 metre yükseklikteki yerlerde dağ çayırları, 1500-2000 metre arasında iğne yapraklı ağaçlar görülür. 800-1500 metre arasında görülen karışık yapraklı ağaçlar ise 800 metrede yerini yayvan yapraklı ağaçlara bırakır.
• Karadeniz Bölgesi’nde yaz kuraklığı ve orman yangınları görülmez.
• Zeminde killi toprağın bulunması, yağış ve eğimin fazla olması sebebiyle heyelanların en fazla görüldüğü bölgedir.

• Kaçkar Dağı
• Üçdonuk Dağı
• Bulut Dağı
• Mescit Dağı
• Karagöl Dağı
• Çakırgöl Dağı
• Kılıçlar Dağı
• Kop Dağı
• Bolu Dağı
• Sis Dağı
• Nebiyan Dağı
• Köroğlu Dağları
• Ilgaz Dağları
• Küre Dağları
• Canik Dağları
• Köse Dağları.
• Giresun Dağları
• Rize Dağları
• Çimen Dağı
• Yalnızçam Dağı
• Doğu Karadeniz Dağları
• Akçakoca Dağları

İç kesimde yer alan ovalar;

• Taşova,
• Suluova,
• Merzifon,
• Turhal,
• Boyabat ve
• Tosya Ovaları'dır.

Delta ovaları ise;

• Bafra Ovası ve
• Çarşamba Ovası’dır.

• Kızılırmak
• Yeşilırmak
• Sakarya Nehri
• Çoruh Nehri
• Filyos Çayı
• Bartın Çayı
• Harşit Çayı

Bu akarsuların birçok kolu da mevcuttur.

• Yedigöller
• Tortum Gölü
• Sera Gölü
• Abant Gölü,
• Zinav Gölü,
• Melen Gölü,
• Uzungöl
• Karagöl
• Çağa Gölü
• Çamlıdere Baraj Gölü,
• Hasanpolatkan Baraj Gölü,
• Gökçekaya Baraj Gölü
• Sarıyar Gölü

• Karadeniz Bölgesi toplam nüfusu, 2018 yılı TÜİK verilerine göre 7 Milyon 722 Bin 736 kişidir ve Türkiye nüfusunun %9,5'ini oluşturmaktadır.
• Nüfus dağılımı yer yer farklılık göstermektedir.
• Nüfus yoğunluğu, Batı Karadeniz Bölümünün maden rezervlerine sahip illeri ve Doğu Karadeniz kıyılarında daha fazladır. İç kesimlerde ise azalmaktadır.
• Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Bayburt Türkiye’nin en az nüfusa sahip ilidir.
• Şehirleşme oranı oldukça düşüktür ve kırsal nüfusu en fazla olan bölgedir. Bölge nüfusunun neredeyse %70'i kırsal kesime yerleşmiştir.
• Trabzon, Samsun ve Zonguldak gibi önemli şehir merkezleri kıyı şeridinde toplanmıştır.
• Bölgede endüstrinin gelişim gösterememesi, hızlı nüfus artışı, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı ve tarım alanlarının sınırlı oluşu diğer bölgelere yoğun göç vermesine sebep olmaktadır.
• Batı Karadeniz Bölümü’nde ise durum farklıdır. Bu bölümde bulunan Zonguldak-Ereğli taşkömürü havzaları ve Ereğli ile Karabük’te demir-çelik endüstrisinin gelişmiş olması Batı Karadeniz Bölümü’nün göç almasına sebep olmaktadır.
• Karadeniz Bölgesi, Türkiye’de dağınık yerleşmenin en fazla görüldüğü bölgedir. Dağınık yerleşmenin en yoğun görüldüğü bölüm yağışın bol, arazinin engebeli ve tarım alanlarının dağınık olduğu Doğu Karadeniz Bölümü’yken bölgede genel olarak iç kesimler kıyıya göre daha toplu yerleşmiştir.

İllere Göre Nüfus Dağılımı

• Samsun: 1 Milyon 312 Bin 990
• Ordu: 742 Bin 341
• Trabzon: 726 Bin 326
• Tokat: 602 Bin 86
• Zonguldak: 596 Bin 892
• Çorum: 528 Bin 422
• Giresun: 437 Bin 393
• Düzce: 377 Bin 610
• Kastamonu: 372 Bin 373
• Rize: 331 Bin 41
• Amasya: 329 Bin 888
• Bolu: 303 Bin 184
• Karabük: 244 Bin 453
• Sinop: 207 Bin 427
• Bartın: 193 Bin 577
• Gümüşhane: 170 Bin 173
• Artvin: 166 Bin 143
• Bayburt: 80 Bin 417

• Karadeniz Bölgesi’nde çalışan nüfusun %70'i geçimini tarımdan sağlamaktadır. En verimli tarım arazileri kuzeye bakan yamaçlarda bulunur.
• İç kesim ile kıyı kesimi arasında görülen iklim farklılıkları sebebiyle tarımı yapılan ürünler çeşitlilik göstermektedir. Tarımda fazla sulama gerekmez ve nadas tarımı pek görülmez.
• Yetişmesi için yaz kuraklığı gereken mercimek, arpa, çavdar, buğday, pamuk ve yulaf gibi ürünler, her mevsim yağış görülmesi sebebiyle Karadeniz Bölgesi’nde yetişmez.
• Kıyı kesimde tahıl yerine mısır yetişmektedir.
• Doğu Karadeniz'de kış mevsimi ılık geçtiğinden çay, fındık, zeytin, turunçgil gibi ürünlerin yetiştiriciliği oldukça yaygındır.
• İç bölgelerde yağışın az olması sebebiyle orman örtüsü çok gelişmediğinden tahıl ve şekerpancarı gibi ürünler yetiştirilir.
• Kış ılıklığı sebebiyle Rize çevresinde turunçgil, soğuktan korunmuş Çoruh vadi oluğunda ise zeytin yetiştiriciliği yapılır.
• Mısır, bütün kıyı boyunca yetiştirilir fakat halkın temel besin maddesi olduğu için ticari önemi yoktur.
• Türkiye çay üretiminin %100'ü, fındık üretiminin %83'ü, tütün üretimininse %15'i Karadeniz Bölgesi’nden karşılanmaktadır.
• Çay, Giresun'dan Gürcistan'a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilirken üretimi Rize çevresinde yoğunlaşır.

• Fındık, en çok Giresun, Ordu ve Trabzon’da,
• Tütün; yoğun olarak Amasya, Samsun, Düzce ve Tokat çevresinde,
• Elma; başta Amasya olmak üzere Kastamonu ve Tokat çevresinde,
• Keten-Kenevir; Kastamonu, Sinop ve Zonguldak çevresinde,
• Şekerpancarı; Amasya, Tokat ve Kastamonu çevresinde,
• Soya Fasulyesi; Ordu ve Giresun çevresinde,
• Kivi; Rize ve Trabzon çevresinde yetiştirilmektedir.

• Bölgede hayvancılık ticari açıdan oldukça önemlidir.
• Kıyı kesiminde bitki örtüsünün gürlüğü, arazinin engebeliliği, iklimin nemli olması ve yüksek dağ çayırları bulunması sebebiyle büyükbaş hayvancılık yaygındır.
• Bölgenin kuzeyinde bulunan Karadeniz, Türkiye balık üretiminin yaklaşık % 80'ini karşılarken son yıllarda aşırı avlanma ve deniz kirliliği sebebiyle avlanan balık miktarında düşüş yaşanmaktadır.
• Bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında küçükbaş hayvancılık yaygındır.
• Başta ballarıyla ünlü Rize-Anzer yöresi olmak üzere arıcılık faaliyetleri de oldukça gelişmiştir.

• Demir-Çelik İşleme Fabrikaları: Sivas’ta çıkarılan demir cevheri, Ereğli ve Karabük'teki fabrikalara Samsun limanı vasıtasıyla taşınarak işlenir.
• Bakır İşleme Fabrikaları: Artvin’den çıkan bakır cevheri, yine Artvin’de bulunan bakır fabrikalarında işlenirken Kastamonu’da çıkarılanlar ise Samsun bakır işletmelerinde işlenir.
• Şeker Fabrikaları: Karadeniz Bölgesi'nde üretilen şekerpancarı Amasya, Kastamonu ve Tokat’ta bulunan şeker fabrikalarında işlenir.
• Tütün Fabrikaları: Bölgede özellikle Orta Karadeniz Bölümü'nde üretilen tütünler Tokat ve Samsun’daki sigara fabrikalarında işlenir.
• Fındık İşleme Fabrikaları: Giresun çevresinde bulunur.
• Çay Fabrikaları: Rize ve yöresinde toplanmıştır.
• Kağıt Fabrikaları: Zonguldak, Giresun, ve Kastamonu ‘da bulunmaktadır.
• Kereste-Tomruk Fabrikaları: Kastamonu Düzce, Zonguldak, Sinop, Bartın, Bolu çevresinde bulunmaktadır.

• Taşkömürü: Ereğli- Zonguldak havzasından çıkarılan taşkömürü Çatalağzı Termik Santrali’nde ve demir-çelik üretiminde enerji kaynağı olarak kullanılır.
• Manganez: Zonguldak-Ereğli ve Artvin-Borçka çevresinde çıkarılır.
• Bakır: Kastamonu ve Küre’de çıkarılır.
• Linyit: Samsun ve Amasya çevresinde çıkarılmaktadır.

• Yayla turizmi: Doğu Karadeniz Bölümü'nde özellikle Rize çevresinde bulunan ve Türkiye'de yaylacılık faaliyetlerinin merkezi olan alpin çayırlıkların en güzel örnekleri Ayder, Anzer, Çağırankaya gibi yaylalar turistik açıdan en çok tercih edilen yerlerdir. Yaylalarda her yıl düzenlenen yayla şenlikleri ziyaretçi akınına uğramaktadır.
• Kış turizmi: Özellikle Bolu Kartalkaya ve Ilgaz Dağları kış turizmi için tercih edilmektedir.
• Sayfiye yerleri: Rize’de bulunan Uzungöl, Abant Gölü ve Yedigöller yılın her mevsimi turist çekmektedir.
• Kaplıca Turizmi: Bolu, Düzce ve Kızılcahamam önemli kaplıca alanlarıdır.
• Tarihi eserler: Trabzon-Maçka’daki Sümela Manastırı, yine Trabzon'daki Atatürk Köşkü, Eskipazar'da bulunan Hadrinapolis Antik Kenti, Doğu Karadeniz'deki tek ada olan mitolojik Giresun Adası, Giresun Kalesi ve Amasya'daki Kral Mezarları, gibi önemli tarihi eserlerde turizmi canlandırmaktadır.
• Rafting: Debisi yüksek nehirlerde yapılan bir spor olan Rafting için Çoruh Nehri sıklıkla tercih edilmektedir.
• Turizm için ideal yerlerden biri de Ordu’da bulunan 30 metre yüksekliğindeki Ohtamış Şelalesi’dir.
• Ayrıca bölgede çok sayıda milli park bulunmaktadır. Yedigöller Millî Parkı, Kaçkar Dağları Millî Parkı ve Altındere Millî Parkı Milli Parkı bunlardan bazılarıdır.
• Karadeniz Bölgesi, her mevsim yağış aldığından ve denize girilebilen dönem Haziran sonunda başlayıp Ağustos ortasında biter bu sebeple deniz turizmi gelişmemiştir.

• Karadeniz Bölgesi’nde eski tarihlerde sadece deniz yoluyla ulaşım sağlanabiliyorken günümüzde ulaşım olanağı açısından oldukça gelişmiştir.
• Başlıca limanları Zonguldak, Samsun ve Trabzon kentlerinde bulunmaktadır.
• Samsun ve Zonguldak limanları birer demiryolu hattıyla Anadolu'nun iç kesimlerine bağlanır.
• Karadeniz kıyı yolu, bölgenin kıyı kesimindeki kentleri birbirine bağlar.
• Bu yolun en doğusunda Türkiye ile Gürcistan arasında kalan Sarp sınır kapısı bulunur.
• Ordu-Giresun, Zonguldak, Kastamonu, Amasya, Tokat, Sinop, Trabzon ve Samsun’da ise havaalanları bulunmaktadır.

• Bezirgan Barajı
• Dodurga Barajı
• Güzelce Barajı
• Beyler Barajı
• Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Çatak Barajı
• Hasan Uğurlu Barajı ve Hidroelekrik Santrali
• Erfelek Barajı
• Alpu Barajı
• Gülüç Barajı
• Karaçomak Barajı
• Koruluk Barajı
• Çorum Barajı
• Tortum Barajı
• Uluköy Barajı
• Vezirköprü Barajı
• Obruk Barajı ve Hidroelektirk Santrali 
• Kozlu Barajı
• Karadere Barajı
• Yenihayat Barajı
• On dokuz Mayıs Barajı
• Saraydüzü Barajı
• Kulaksızlar Barajı 
• Suat Uğurlu Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Hatap Barajı
• Altınkaya Barajı ve Hidroelektirik Santrali 
• Boztepe Barajı
• Köse Barajı

• Yedigöller Milli Parkı
• Abant Gölü Bolu
• Borçka Karagöl Tabiat Parkı
• Karagöl Sahara Milli Parki
• Ilgaz Dağı Milli Parkı
• Küre Dağları Milli Parkı
• Gölcük Tabiat Parkı
• Ulugöl Tabiat Parkı
• Millet Bahcesi
• Kaçkar Dağları Milli Parkı
• Hamsilos Tabiat Parkı
• Sürmene Çamburnu Tabiat Parkı
• Çal-Camili Tabiat Parkı
• Vezirsuyu Tabiat Parkı
• Bayrak Tepe Tabiat Parkı
• Hatila Vadisi Milli Parkı
• Aydınpınar Şelaleleri Tabiat Parkı
• Kuzalan Tabiat Parkı Giresun
• Beşik Dağ Tabiat Parkı
• Akyamaç Şelalesi Tabiat Parkı
• Ahatlar Tabiat Parkı
• Dipsizgöl Tabiat Parkı
• Handüzü Tabiat Parkı
• Görnek Tabiat Parkı
• Altınparmak Tabiat Parkı
• Şehit Şerifebacı Tabiat Parkı
• Danaağzı Tabiat Parkı
• Çınarsuyu Tabiat Parkı
• Göldağı Tabiat
• Kayabaşı Tabiat Parkı
• Ayıkayası Tabiat Parkı
• Balamba Tabiat Parkı
• Isırlık Tabiat Parkı
• Sarıgazel Tabiat Parkı
• Göksu Tabiat Parkı
• İncüvez Çamlığı Tabiat Parkı
• Yeşilyuva Tabiat Parkı
• Tunca Vadisi Tabiat Parkı
• Topalçam Tabiat Parkı
• Kurugöl Tabiat Parkı
• Beşpınarlar Tabiat Parkı
• Balıklı Güneşli Şelaleleri Tabiat Parkı
• Ağaçbaşı Tabiat Parkı
• Amazon Tabiat Parkı
• Altındere Milli Parkı