Dış (Ektopik) Gebelik

Normal şartlarda gebeliğin gelişebilmesi için yumurtalıktan fallop tüplerine bir yumurta bırakılmalı ve bu yumurta tüplerde 24 saat kalmalıdır. Döllenmenin gerçekleşebilmesi için sperm ve yumurtanın birleşmesi gerekir. Sperm ile yumurta birleştikten sonra yumurtanın 3-4 gün fallop tüplerinde kalması, sonrasında astara bağlanması gerekir. Ancak döllenen yumurta fallop tüpüne ya da üreme sisteminde başka bir yere yerleşirse dış gebelik oluşur. Dış gebelikte ilk bir iki ay normal gebelik gibi görünse de devamında gebelik normal bir şekilde ilerlemez. Fark edildiği anda acil tedavi edilmesi gerekir. Dış gebeliği normal gebeliğe çevirmek için uygulanacak bir tedavi yöntemi mevcut değildir ve gebeliğin vakit kaybedilmeden sonlandırılması gerekir. Tüm gebelerin yaklaşık %2'sinde dış gebelik gelişebilir. 

Gebelik oluştuktan sonra döllenen yumurta fallop tüplerinden birine iner. Tüplerde tıkanıklık ya da hasar olduğunda yumurta rahme itilemez. Döllenen yumurta boruya yerleşerek yerleştiği yerde gelişime devam eder. Dış gebeliklerin çoğu fallop tüplerinde görülür. Çok nadir olsa da gebelik yumurtalıkta, servikste ya da karında da gelişebilir. Çabuk fark edilemeyen ve tedaviye başlanmayan dış gebeliklerde aşırı karın ağrısı, kanama gibi semptomlar gelişebilir. Bu durum fallop tüplerinde tedavi edilemeyen hasarlara, tüp kaybına ya da yoğun iç kanamaya yol açabilir. Eğer tedavisi zamanında yapılmazsa ölüme yol açabilir.

Dış gebelik kadınların genelinde gelişebilse de bazı risk faktörlerine göre bazı kadınlarda gelişme olasılığı daha fazladır. En önemli risk faktörleri fallop tüplerinde gelişen bir rahatsızlık ve bölgeyle ilgili geçirilmiş cerrahi operasyonlardır. Bu faktörlerin haricinde dış gebeliğe yol açabilecek pek çok risk faktörü bulunmaktadır.

Daha Önce Dış Gebelik Yaşamak: Daha önce dış gebelik yaşayan kadınlarda tekrar dış gebelik gelişme olasılığı vardır. 

Pelvik İnflamatuvar Hastalık (PID): Üreme sisteminde gonore ya da klamidya adlı enfeksiyonlara sık rastlanır. Bu enfeksiyon türleri cinsel yolla bulaşır. Pelvik inflamatuvar hastalıklar her zaman belirti vermeyebilir. Pelvik inflamatuvar hastalıkların varlığı dış gebeliğe sebep olabilir.

Çikolata Kisti (Endometriozis): Çikolata kisti üreme sisteminin herhangi bir yerinde gelişebilir. Eğer yumurtalık ya da fallop tüplerinde gelişmişse iltihap veya bölgede hasara yol açarak dış gebelik riskini oluşturabilir.

Doğurganlık Problemleri: Kısırlık daha fallop tüplerinin hasarlı olduğunda gelişir. Bu gibi durumlarda normal yollarla gebe kalmak zordur. Gebelik için doğurganlık tedavisi ya da tüp bebek tedavisi uygulanır ve gelişen gebeliğin dış gebelik olarak yaşanma olasılığı yüksek olur.

35 Yaş üstü Olmak: Anne adayının yaşı 35 üzeriyse dış gebelik yaşanma ihtimali artar.

Sigara İçmek: Sigara içmenin fallop tüpleri üzerinde olumsuz etki yarattığı bilinir. Fallop tüplerinin fonksiyonunu sigara olumsuz etkileyerek dış gebeliğe sebep olabilir.

Spirale Rağmen Gebe Kalmak: Sprirale rağmen gebe kalmak düşük ihtimallerde olsa da oluşabilecek gebeliğin dış gebelik riski vardır. 

Geçirilmiş Cerrahi Operasyon: Üreme sistemi ve fallop tüplerinde gelişen bir sorunun tedavisi için cerrahi operasyon geçirmek dış gebelik riskini arttırır.

Progestin Hormonal Kontraseptik Almak: Dış gebelik riskini arttıran faktörler arasındadır. 

Dış gebelik belirtileri kadından kadına değişiklik gösterse de yaygın ve klasik belirtileri vardır. Ayrıca gebeliğin dış gebelik olduğu fark edilene kadar herhangi bir belirti yaşayan kadınlar da vardır. Evde uygulanan gebelik testinde pozitif sonuç alınabilir. Gebeliği tam belirlemek için kanda gebelik testi yapılması gerekir.

Karın Ve Pelvik Bölgede Ağrı: Ağrı karın ya da pelvik bölgede herhangi bir yerde hissedilebilir. Başlangıçta hafif ve geçici hissedilirken zamanla ağrı sürekli bir hal alarak şiddetlenebilir. Beraberinde mide bulantısı, kusma yaşanabilir. Öksürürken ya da herhangi bir aktivite ile ağrı kötüleşebilir.

Vajinal Lekelenme ve Kanama: Gebelik testi sonucu olumlu çıkmışsa adet dönemi başlangıcında olduğu gibi hafif kanama görülebilir. Kanama kırmızı ya da kahverengi olabileceği gibi devamlı, aralıklı gelişebilir. Dış gebelikte yaşanan kan rengi daha koyu ve suludur. Beraberinde tek taraflı geçmeyen şiddetli ağrı yaşanır.

Omuz Ağrısı: Uzanma anında omuzda ağrı gelişiyorsa dış gebelik için önemli bir işarettir. Omuz ağrısının nedeni iç kanamadır ve bölgede bulunan sinirlerin hasarlanmasına neden olur.

Şok Belirtileri: Fallop tüplerinde kopma olmuşsa kadın şoka girebilir. Baş dönmesi, bayılma, terleme gibi belirtilerle kendini gösterir. Acil müdahale edilmesi gerekir.

İdrar ve Bağırsak Problemleri: Dış gebelik tuvalet ihtiyacı anında şiddetli ağrılara yol açabilir.

Dış gebelik her zaman kolayca tanınmayabilir. Yaşanan belirtiler doğrultusunda tanıyı doğrulamak için ultrason ve kan tetkikleri istenir. Ultrason yardımıyla tüpler ve uterus yakınları değerlendirilir. Kan testinde hCG gebelik hormonu belirli bir seviyede olabilir. Test sonucuna rağmen ultrasonda embriyo uterusta bulunamazsa dış gebelik tanısı konur. Ancak bu gibi durumlarda düşük yapmış olmak ya da gebeliğin henüz başlangıç aşamasında olması da mümkündür. Ultrasonda embriyo fallop tüplerinde saptanmışsa kesin olarak dış gebelik teşhisi konur. Bazı kadınlarda ultrasonla da dış gebeliği teşhis etmek mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda eğer kadında ciddi şikayetler yoksa 2-3 süreyle hormon kan testleri yapılarak teşhis edilmeye çalışılır. Dış gebelik erken dönemde teşhis edilmişse tedavi süreci daha kolay ilerler.

Dış gebelik tedavisinde anne adayının daha çabuk iyileşmesi ve ileride tekrar gebe kalma şansını arttırmak için laparoskopi ya da ilaç tedavisi uygulanır. Tüplere hasar vermeden tüp kesilir ve gebelik laparoskopi yöntemiyle sonlandırılır. Laparoskopi ile hastanın tüplerine herhangi bir zarar vermeden tüplerin içi boşaltılır. Aynı işlem laparotomi yani karın açılarak da yapılabilir.

Dış gebelikte bir diğer tedavi seçeneği de metotreksat adı verilen ilaç ile yapılan tedavi yöntemidir. Hastanın durumu el veriyorsa ve uygun şartlar varsa ilaç enjeksiyon şeklinde bir ya da birkaç doz verilebilir. Bu yöntemle hastaya cerrahi uygulanmadan gebelik sonlandırılır. 

Kadının fallop tüplerinde yırtılma varsa ve iç kanama yaşanıyorsa tek tedavi seçeneği laparotomidir. Karın açılarak yırtılan tüp kısmen alınır ve kanama durdurulur.

Dış gebelik vakalarında bebeğin yaşama ihtimali yoktur. Gebeliğin mutlaka sonlandırılması gerekir. Tedavi anne adayının daha az zarar görmesi için uygulanır.