Akdeniz Bölgesi

Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. İsmini komşusu olduğu Akdeniz’den alır.

Türkiye topraklarının yaklaşık %15’ini kaplarken yüzölçümü olarak 4. sıradadır.

Batıda Köyceğiz’den başlayarak, doğuda Hatay ilinin bitimindeki Basit Burnu’na kadar olan alan Akdeniz Bölgesi sınırları içerisindedir.

Doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz yer alır.

İki bölüme ayrılır. Bunlar; Adana Bölümü ve Antalya Bölümü’dür.

Adana Bölümü'nün Akdeniz Bölgesi’nin ekonomisine en büyük katkısı tarım alanındayken Antalya Bölümü’nün ise turizm alanındadır.

• Isparta
• Antalya
• Osmaniye
• Burdur
• Hatay
• Adana
• Mersin
• Kahramanmaraş (Elbistan ve Afşin ilçeleri hariç)

Ayrıca; Afyonkarahisar’ın Başmakçı, Dinar ve Dazkırı ilçeleri, Karaman'ın merkez ilçe ve Ayrancı ilçelerinin bazı bölümleri, Gaziantep'in Nurdağı ve İslahiye ilçeleri, Denizli'nin Acıpayam, Çameli, Bozkurt ve Beyağaç ilçeleri, Konya'nın Bozkır, Beyşehir, Hadim, Seydişehir, Taşkent, Derebucak, Ahırlı ve Yalıhüyük ilçeleri Akdeniz Bölgesi’nin sınırları içerisindedir.

Akdeniz Bölgesi’nin en büyük şehri Adana’dır.

• Akdeniz Bölgesi’nin büyük bir kısmı 3. jeolojik zamanda oluşmuş Alp–Himalaya sistemine bağlı genç kıvrım dağları olan Toroslar ve yüksek platolarla kaplıdır. Batı Toroslar Antalya Körfezi'nin her iki yanında da yer alırken Orta Toroslar, Anamur Burnu'nun kuzeyinden başlayarak güneybatı-kuzeydoğu yönlü üç kütle halinde uzanır.
• Bölgenin genel olarak dağlık ve engebeli olması nüfus dağılışını, kara ulaşımını, bitki örtüsünü ve turizm çeşitliliğini etkiler.
• Dağlar kıyıya paralel uzandığından kıyılarda, dalga aşındırması sonucu falez oluşumu oldukça fazladır.
• Akdeniz Bölgesi’nde çöküntü alanlarına alüvyonların yığılıp birikmesi sonucunda ovalar oluşmuştur. İklim ve sulama imkanları elverişli olduğundan bölgedeki ovalar Türkiye’nin en verimli ovalarıdır. En önemli ovaları, Çukurova, Amik Ovası ve Antalya Ovası’dır. Çukurova Türkiye’nin en büyük delta ovasıdır.
• Bölgede Teke ve Taşeli olmak üzere iki adet plato vardır. Taşeli Plâtosu Anamur Burnu'nun gerisinde yer alırken Teke Platosu, Antalya Körfezi'nin batısında bulunur.
• Antalya Körfezi'nin batısındaki dağlar ve platolarla kaplı alana Teke Yöresi adı verilir. Teke Yöresi ve Taşeli Platosu karstik yapıları sebebiyle Akdeniz Bölgesi’nin en az nüfuslu yerleridir.
• Bölgede Toros Dağlarından inerek Akdeniz’e dökülen düzensiz rejime sahip birçok akarsu mevcuttur. Akarsuların düzensizliği yazların sıcak ve kurak geçmesinden kaynaklanır. Kış aylarında yağışlarla kabaran akarsular yazın buharlaşarak kuruma derecesine gelir. Ayrıca; karstik yeryüzü şekilleri nedeniyle yağışların bir kısmı yer altına sızar bu da akarsuların fazla kabarmasını önler fakat yazın yeraltı suları akarsuya karışarak bu durumu bir nebze de olsa dengeler. Sulama açısından oldukça elverişli olan bu akarsular toprakların verimli olmasında en büyük etkendir. Ceyhan ve Seyhan’ın Çukurova’yı en verimli tarım alanlarından birine dönüştürmesi bu duruma örnektir.
• Akdeniz Bölgesi’nin batısında çok sayıda tektonik ve karstik oluşumlu gölün yer aldığı Göller Yöresi bulunmaktadır. Bölgede büyük ve doğal tatlı su gölleri olan Beyşehir, Suğla, Burdur, Eğirdir’in yanısıra Seyhan ve Aslantaş baraj gölleri gibi yapay göller de vardır. Suğla Gölü, zaman zaman kuruyacak derecede su kaybına uğrarken Amik Gölü bataklık şeklini almıştır. Kıyılarda ise birçok lagün bulunmaktadır.
• Akdeniz Bölgesi, termal su kaynakları bakımından en fakir 2. bölgedir. Türkiye’de bulunan 410 adet kaynağın yalnızca 24 tanesi Akdeniz Bölgesi’ndedir. Bunlar Hatay, Osmaniye, Antalya, Mersin, Burdur ve Adana illerindedir.

Batı Toroslar

• Elmalı dağı
• Beydağı
• Sultan Dağı
• Çiçek Baba Dağları

Orta Toroslar

• Tahtalı Dağı
• Bolkar Dağı
• Binboğa Dağı
• Aydos Dağları
• Aladağ

Ayrıca; Samandağ ve Amanos Dağları da Akdeniz Bölgesi'ndedir.

• Çukurova
• Amik Ovası
• Antalya Ovası
• Silifke Ovası
• Isparta Ovası
• Acıpayam Ovası
• İslahiye Ovası
• Avlan Ovası
• Korkuteli Ovası
• Bozova Ovası
• Maraş Ovası
• Burdur Ovası
• Elmalı Ovası
• Tefenli Ovası
• Ketsel Ovası

• Asi Nehri
• Göksu Nehri
• Limonlu Çayı
• Tarsus Çayı
• Dalaman Çayı
• Ceyhan Nehri
• Köprü Suyu
• Aksu Çayı
• Seyhan Nehri
• Eşen Çayı

• Kovada Gölü
• Eğirdir Gölü
• Beyşehir Gölü
• Suğla Gölü
• Salda Gölü
• Söğüt Gölü
• Kestel Gölü
• Burdur Gölü
• Acıgöl
• Amik Gölü
• Seyhan Baraj Gölü
• Aslantaş Baraj Gölü

• Akdeniz Bölgesi’nde genel olarak Akdeniz iklimi hakim olsa da iç kesimlerde iklim farklılıkları görülmektedir.
• Yazlar sıcak ve kurakken kışlar ılık ve yağışlı geçer. Fakat Göller Yöresi ve Teke Yöresi’nde iklim karasallaşmaya başlar. Sıcaklık düşerken, yağış miktarı artar.
• Güneş ışınlarının düşme açısı, nemlilik miktarı, Toros Dağları'nın doğrultusu ve yükseltisi sebebiyle kışların en ılık geçtiği bölgedir. Alçalıcı hava hareketleri ve dinamik yüksek basınç alanlarının etkisiyle ise yazlar kurak geçmektedir.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 18°C'dir.
• Akdeniz Bölgesi, Karadeniz Bölgesi’nden sonra Türkiye’nin en fazla yağış alan ikinci bölgesidir.
• Yükselti, dağların uzanışı, denize olan yakınlık, derin oluklar yağış dağılışını ve miktarını etkiler. Bu sebeple yıllık yağış miktarı 250-1200 mm arasında değişir.
• Kıyıdan itibaren yükseldikçe sıcaklık düşmekte, yağış miktarı artmaktadır. Güneye bakan yamaçlar dağların kıyıdan itibaren birden yükselmesi sebebiyle fazla yağış alır.
• Antalya ve Alanya civarı 1000 mm üzerinde yağış alırken en az yağış alan yerler yüksek dağlarla çevrili Göller yöresi ve Mut ile Antakya-Kahramanmaraş oluklarıdır.
• Kıyı kesiminden 800 m’ye kadar kızılçam ormanları ve maki bitki örtüsü hakimken 800 m’den sonra kızılçam ormanları, 1200 m’den sonra ise ardıç ve sedir ormanları görülmeye başlanır. 2400 m’den sonra ise dağ çayırları yer alır ve yazın kuraklık sebebiyle kururlar.
• Genel olarak mersin, kocayemiş, yabani gül, sandal, defne, fıstıkçamı, keçiboynuzu, palamut meşesi, yabani erik gibi bitkiler yetişir.
• Akdeniz Bölgesi’nde iklim ve bitki örtüsü özellikleri nedeniyle sık sık orman yangınları görülür.

• Akdeniz Bölgesi, nüfus yoğunluğu bakımından Türkiye’nin en kalabalık 4. bölgesidir ve toplam nüfusun %9.5’ini oluşturur. Bölgenin nüfusu Türkiye nüfus ortalamasının altında kalır. Bunun başlıca sebebi bölgenin yaklaşık %90’ını kaplayan Toros Dağları’dır.
• 2018 yılı verilerine göre toplam nüfusu 10 Milyon 303 Bin 924 kişidir.
• Antalya, Adana, Hatay, Kahramanmaraş ve Mersin nüfusun yoğun olduğu illerdir.
• Sahil kesimi ve ovalarda nüfus yoğunluğu fazlayken karstik alanlarda daha azdır. Toroslar, Teke ve Taşeli platoları nüfusun en az olduğu yerlerdir.
• Akdeniz Bölgesi’nde nüfusun %55’i kentlere %45′i kırsal alanlara yerleşmiştir.
• Adana Bölümü’nün iç kesimlere bağlantısının elverişli olması, bu bölümde yer alan Çukurova’nın toprak verimliliği ve sanayi kuruluşlarının fazla olması nedeniyle nüfusun %70’i burada toplanırken Antalya Bölümü’nde yer alan Antalya Ovası’nın Çukurova kadar verimli olmaması ve ulaşımın fazla gelişmemiş olması nüfusun sadece %30’unun buraya yerleşmesine sebep olmuştur. Fakat özellikle son yıllarda artan turizm faaliyetleri sebebiyle Antalya Bölümü’ne bağlı kıyı ovalarında nüfus artmaya başlamıştır.
• Çukurova’da ise mevsimlik işçiler sebebiyle yaz aylarında nüfus artmaktadır.
• Bölgede, toplu yerleşme daha fazla olsa da suyun bol olduğu yörelerde dağınık yerleşmeye rastlanır. Turistik tesislerin yaygınlığından dolayı bölgenin kıyı ovalarında dağınık yerleşme hakimdir.
• Akdeniz Bölgesi, Marmara ve Ege Bölgesi’nden sonra en fazla göç alan üçüncü bölgedir. Mevsimlik göçler ön plandadır.
• Akdeniz Bölgesi’nde nüfusu arttıran temel etkenler gelişmiş deniz turizmi, toprak verimi ve tarımsal faaliyetlerin yaygın olmasıdır.
• Bölgede çalışan nüfusun %58′ini tarımla uğraşanlar, %32′sini hizmet sektöründe yer alanlar, %10′unu ise sanayi alanında çalışanlar oluşturmaktadır.

Akdeniz Bölgesi İllere Göre Nüfus Dağılımı

• Antalya: 2 Milyon 364 Bin 396
• Adana: 2 Milyon 216 Bin 415
• Mersin: 1 Milyon 793 Bin 931
• Hatay: 1 Milyon 575 Bin 226
• Kahramanmaraş: 1 Milyon 127 Bin 623
• Osmaniye: 527 Bin 724
• Isparta: 433 Bin 830
• Burdur: 264 Bin 779

• Akdeniz Bölgesi’nde, ılıman ilkim koşulları, toprağın verimi ve sulama imkanlarının gelişmiş olması sebebiyle tarım faaliyetleri oldukça yaygındır. İntansif tarımın ve seracılığın en çok yapıldığı bölgedir.
• Akdeniz Bölgesi, Türkiye’de muz üretiminin yapıldığı tek bölgedir. Ayrıca en fazla anason ve yer fıstığı üretimi de bu bölgede yapılır.
• Türkiye turunçgil üretiminin %90’a yakını, pamuk üretiminin %41’i, yer fıstığı üretiminin %90’ı, zeytin üretiminin %15’i, üzüm üretiminin %17’si Akdeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminden karşılanır.
• Diğer kesimlerden ise soya üretiminin %91’i, karpuz üretiminin %29’u, domates üretiminin %21’i karşılanır.
• Antalya ve Mersin civarında turfanda sebzecilik ve seracılık yaygındır.

 Yetiştiriciliği Yapılan Ürünler

• Muz: Alanya ve Anamur çevresinde yetiştirilir.
• Turunçgiller: Kıyı boyunca Antalya, Finike, Silifke, Alanya, Anamur, Dörtyol, ve Mersin’de yetiştirilir.
• Pamuk: Çukurova ve diğer kıyı ovalarında yetiştirilir.
• Yer Fıstığı: Adana ve çevresinde yetiştirilir.
• Zeytin ve Üzüm: Bölge halkının daha kârlı olan pamuk üretimine önem vermesi sebebiyle kıyı şeridinde hemen her yerde yapılabilmesine olanak olsa da bağcılık ve zeytincilik fazla gelişememiştir​.
• Soya: Adana ve Hatay çevresinde yetiştirilir.
• Karpuz: Çukurova’da yetiştirilir.
• Domates: Adana, Mersin ve Antalya çevresinde yetiştirilir.
• Buğday: Akdeniz Bölgesi’nin hemen her tarafında yetiştirilir.
• Pirinç: Kahramanmaraş çevresinde, Silifke civarında ve Hatay’da Amik Ovası'nda yetiştirilir.
• Tütün: Hatay çevresinde ve Göller Yöresinde yetiştirilir.
• Gül: Burdur ve Isparta ve çevresinde yetiştirilir.
• Anason: Burdur ve çevresinde yetiştirilir.
• Haşhaş ve ve Şekerpancarı: Göller yöresinde yetiştirilir.

Akdeniz Bölgesi’nde hayvancılık fazla gelişmemiştir. Yaygın olarak küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Toroslar'ın sarp yamaçlarında yaşamını kolayca sürdürebildiğinden kıl keçisi hayvancılık açısından oldukça önemlidir. Akdeniz Bölgesi’nde ayrıca sığır ve koyunda yetişmektedir.

Akdeniz Bölgesi’nde özellikle Adana Bölümü’nde sanayi oldukça gelişmiştir.

Akdeniz Bölgesi’nde Bulunan Fabrikalar

• Ferro-Krom Tesisleri: Antalya
• Yağ Fabrikaları: Antalya, Adana, İskenderun, Mersin
• Çimento Fabrikası: Isparta, Adana, Tarsus
• Halı Fabrikası: Isparta
• Gülyağı Fabrikaları: Isparta, Burdur
• Metal Doğrama Fabrikaları: Isparta
• Süt Fabrikaları: Burdur
• Tarım Araçları Fabrikası: Burdur
• Yem Fabrikaları: Burdur
• Gül Yağı Fabrikası: Burdur
• Şeker Fabrikası: Burdur
• İplik ve Dokuma Fabrikaları: Adana, Tarsus, Mersin, Antalya, Antakya
• Selüloz, Yazı ve Baskı Kâğıdı Fabrikası: Dalaman
• Alüminyum Fabrikası: Seydişehir
• Kükürt Fabrikası: Keçiborlu
• Demir-Çelik Tesisleri: İskenderun
• Un Fabrikaları: Adana

Bölgede buz fabrikaları, soğuk hava depoları, tütün, sabun, madeni eşya, cam ve tuğla fabrikaları da vardır.

Ayrıca önemli bir liman kenti olan Mersin'de, Ataş petrol rafinerisi bulunur.

• Akdeniz Bölgesi'nde maden yatakları fazla olsa da rezervleri azdır. Dağlık ve engebeli yapı ulaşımı zorlaştırdığından maliyet yükselmektedir. Bu da madenciliği elverişsiz hale getirir.
• Antalya Bölümü, maden bakımından daha zengindir.
• Türkiye’nin en büyük maden yatakları Batı Toroslar’da Antalya – Akseki ile Konya – Seydişehir arasında yer alan boksit yataklarıdır ve en fazla boksit buradan çıkarılır. 
• Türkiye’de işletilen tek kükürt yatağı Isparta Keçiborlu’dadır. 

Akdeniz Bölgesi Maden Yatakları

• Zımpara taşı: Fethiye
• Krom: Fethiye-Dalaman havzası, Adana-Kozan, Hatay-Amanos Dağları
• Barit: Mersin, Adana
• Boksit (alüminyum): Batı Toroslar-Seydişehir
• Kükürt: Isparta-Keçiborlu
• Demir: Adana-Feke, Adana-Saimbeyli, Kahramanmaraş-Faraşa, İskenderun-Payas
• Asbest: Doğu Akdeniz-Hatay

• Akdeniz Bölgesi, Ege Bölgesi’yle birlikte Türkiye’nin turizm açısından en gelişmiş bölgesidir.
• Yazın erken başlaması ve uzun sürmesi nedeniyle özellikle Antalya Bölümü’nde yer alan Alanya, Antalya, Kalkan, Side ve Kaş’ta deniz turizmi oldukça gelişmiştir. Kaş Kaputaş Plajı, Kemer Phaselis Plajları, Alanya Kleopatra Plajı, Finike Andrea Doria Koyu, Kumluca Olimpos Plajı önemli denize girme sahalarıdır. Andrea Doria Koyu ayrıca soyu tükenmekte olan Akdeniz Foklarının da uğrak yeridir.
• Akdeniz Bölgesi’nde birçok tarihi ve doğal güzellikte bulunmaktadır. Burdur'daki; İnsuyu Mağarası, Alanya'daki; Damlataş Mağarası, Alanya Kalesi, Tarsus'taki; Yedi uyuyanlar mağarası, Antalya yakınlarındaki; Karain mağarası, Aspendos Tiyatrosu, Phaselis, Olimpos ve Patara Antik Kenti, Mersin'deki; Kız Kalesi, Cennet ve Cehennem obrukları yerli yabancı turist akınına uğrayan yerler arasındadır.
• Ayrıca Düden, Manavgat, Kurşunlu ve Tarsus şelaleleri ve çok sayıdaki milli parklar da ziyaretçiler tarafından oldukça tercih edilen doğal güzellikler arasındadır.
• Türkiye’nin en önemli ödüllerinden biri olan Altın Portakal’ın verildiği, her yıl Antalya’da düzenlenen Altın Portakal Film Festivali ile Mersin Moda ve Tekstil Fuarı da önemli turizm etkinliklerindendir.

• Köprülü Kanyon Milli Parkı
• Olimpos-Beydağları Sahil Milli Parkı
• Güllük Dağı (Termessos) Milli Parkı
• Aydıncık Tabiat Parkı
• Üzümdere Milli Parkı
• Pullu Tabiat Parkı
• Dağılcak Tabiat Parkı
• Tekirova Tabiat Parkı
• Dikilitaş Tabiat Parkı
• Belen Geçidi Tabiat Parkı
• Altınbeşik Mağarası Milli Parkı
• Gümüşkum Tabiat Parkı
• Karataş Tabiat Parkı
• Kuyuluk Tabiat Parkı
• Karaekşi Tabiat Parkı
• Karatepe-Aslantaş Milli Parkı
• Kovada Gölü Milli Parkı
• Kızıldağ Milli Parkı
• Köprülü Kanyon Milli Parkı

• Akdeniz Bölgesi’nin engebeli ve dağlık yapısı nedeniyle ulaşımda geçitlerden yararlanılmaktadır. Gülek geçidi; Çukurova'yı İç Anadolu'ya bağlarken Belen geçidi; Amik Ovası'nı İskenderun ve Suriye'ye, Çubuk geçidi; Göller Yöresi'ni Antalya'ya, Sertavul geçidi ise İç Anadolu'yu Silifke'ye bağlar.
• Antalya dışındaki şehirler demiryolu ile diğer bölgelere bağlanır.
• Isparta, Antalya, Adana, Hatay ve Kahramanmaraş şehirlerinde havalimanı bulunmaktadır.