Yasak Şehir

Yasak Şehir (Forbidden City), Çin'in merkezindeki Pekin'de yer alan, Ming Hanedanlığı'ndan kalma bir saray kompleksidir. Ming Hanedanlığı'ndan, Qing Hanedan'lığının sonuna kadar (1420-1912) Çin'in İmparatorluk Sarayı olarak kullanılan kompleks, günümüzde Saray Müzesi olarak hizmet vermektedir. Yasak Şehir, yaklaşık 500 yıl boyunca imparator ve hane halklarına hizmet vermenin yanı sıra, Çin hükümetinin tören ve siyaset merkezi olmuştur.

1406 ila 1420 arasında inşa edilen kompleks, 72 hektar üzerine kurulmuş 980 yapıyı kapsamaktadır. Saray, geleneksel Çin saray mimarisi ile Doğu Asya mimarisinin izlerini taşımaktadır. Yasak Şehir, 1987 yılında UNESCO tarafından "Dünya'nın en büyük korunmuş antik ahşap yapı koleksiyonu" olarak ilan edilmiş ve "Dünya Mirası Listesi"ne alınmıştır.

Yasak Şehir, 1925 yılından bu yana, Ming ve Qing hanedanlıklarından kalan çok sayıda eserin sergilendiği "Saray Müzesi" adıyla hizmet vermektedir. Müzenin eski koleksiyonlarından bir kısmı, Taipei'deki "Ulusal Saray Müzesi"nde bulunmaktadır. Yasak Şehir, 2012 yılından beri her yıl ortalama 15 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir. 

• İngilizce'de "Forbidden City" (Yasak Şehir) olarak yer alan saray, Çince'de Zijin Cheng, yani "Mor Yasak Şehir" olarak bilinmektedir. Buradaki "Yasak", imparatorun izni olmadan kimsenin saraya girip çıkamayacağını ifade etmektedir.
• Hongwu İmparatoru'nun oğlu Zhu Di, Yongle İmparatoru olduğunda, başkenti Nanjing'den Pekin'e taşıdı ve 1406'da Yasak Şehir'in inşaatını başlattı. 
• İnşaat 14 yıl sürdü ve bir milyondan fazla işçi çalıştı. İnşaat yapımında kullanılan malzemeler, güneybatı Çin ormanlarında bulunan Phoebe Zhennan ormanından elde edilen ağaç kütükleri ve Pekin yakınlarındaki taş ocaklarından çıkartılan büyük mermer bloklardı. Büyük salonların zeminleri pişmiş kaldırım tuğlaları ile döşendi.
• İnşaatın tamamlandığı yıl Ekim ayında Mançus, kuzey Çin'de üstünlük sağladı ve kendisini genç bir hanedanlık olan "Qing Hanedanlığı"nın hükümdarı ilan etmek için Yasak Şehir'de bir tören düzenlendi. Qing hükümdarları, kendi devirlerinde bazı binaların isimlerini değiştirdiler ve "Üstünlük" yerine "Uyum" u vurgulamaya özen gösterdiler.
• 1860 yılında, II. Afyon Savaşı sırasında, İngiliz-Fransız kuvvetleri Yasak Şehir'in kontrolünü ele geçirdi ve savaşın sonuna işgal altında tuttu. Bundan 40 yıl sonra, 1900 yılında, İmparatoriçe Dowager Cixi, Boxer İsyanı sırasında Yasak Şehir'den kaçtı ve ve işgalciler bir yıllık süreyle sarayı kontrol altına aldılar.
• 14 Ming hanedanı ve 10 Qing hanedanı olmak üzere toplamda 24 imparatorun evi olan Yasak Şehir, 1912'de Çin'in son imparatoru Puyi'nin kaçırılmasıyla Çin'in siyasi merkezi olmaktan çıktı. Yeni Çin Cumhuriyeti hükümeti ile yapılan anlaşma sonucunda, Yasak Şehir 1924 yılına kadar halkın kullanımına açık hale geldi. 1925 yılında ise alınan bir kararla "Saray Müzesi" (The Palace Museum) haline getirildi.
• 1933 yılında, Çin'deki Japon işgali sırasında, Yasak Şehir'deki ulusal tahliye edildi. Koleksiyonun bir kısmı II. Dünya Savaşı'nın sonunda geri döndürülse de, diğer kısmı 1948'de Kuomintang Savaşı'nı (Çin İç Savaşı) kaybeden Chiang Kai-shek'in emriyle Tayvan'a tahliye edildi. Bu nispeten küçük ama kaliteli olan koleksiyon, 1965 yılına kadar Taipei'deki Ulusal Saray Müzesi halka açılıncaya dek depoda tutuldu. 
• 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra, ülkedeki devrimci iklimin havasına kapılan halk, Yasak Şehir'e zarar vermeye başladı. Kültür Devrimi sırasında, Başbakan Zhou Enlai bir tabur asker göndererek kenti koruma altına aldı.
• Yasak Şehir, 1987 yılında, Çin mimarisi ve kültürünün gelişimindeki önemli yeri nedeniyle UNESCO tarafından "Dünya Kültür Mirası Listesi"ne dahil edilmitşir. Halen, Yasak Şehir'deki tüm yapılar, 1912'den önceki hallerine geri döndürülmek amacıyla on altı yıldır süren bir restorasyon çalışmasından geçirilmekte. Çalışma Saray Müzesi tarafından yürütülüyor.
• Son yıllarda, Yasak Şehir'deki ticari işletmelerin varlığı tartışma konusu oldu. 2000 yılında açılan bir Starbucks mağazası itirazlara yol açtı ve 13 Temmuz 2007'de kapandı. Çin medyası, hediyelik eşya dükkanları dahil olmak üzere bölgedeki pek çok ticari girişimi eleştirmeye devam etmektedir.
• 8 Kasım 2017'de Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana Yasak Şehir'de devlet yemeği düzenleyen ilk ABD Başkanı oldu.

• Yasak Şehir, kuzeyden güneye 961 metre, doğudan batıya ise 753 metre büyüklüğünde bir dikdörtgendir biçimindedir. 8,886 ayrı odanın bulunduğu komplekste, 980 bina bulunmaktadır. Yaygın bir söylentide, geleneklere göre yapılan ön odalar dahil 9.999 oda bulunduğu ancak verilere yansıtılmadığı ifade edilmektedir. Yasak Şehir, antik surlarla çevrili Pekin şehrinin merkezi olarak tasarlanmıştır. İmparatorluk Şehri olarak adlandırılan, daha geniş ve duvarlarla çevrili bir alan tarafından kuşatılmaktadır. İmparatorluk Şehri'nin, iç şehrinin güneyinde ise Outer City bulunmaktadır.
• Yasak Şehir, Pekin'deki sivil hayat için de önem arz etmektedir. Kompleksin kuzey-güney ekseni, Pekin'in merkez ekseni olmaya devam etmektedir. Bu eksen güneyde, Çin Halk Cumhuriyeti'nin tören merkezi olan Tiananmen Meydanı'na ve Tianningmen kapısından geçerek Yongdingmen'e uzanmaktadır. Kuzeyde ise Jingshan Tepesi'nden Çan ve Davul Kuleleri'ne dek uzanmaktadır.  Araştırmacılar eksenin, Yuan Hanedanlığı döneminde, imparatorluklarının diğer başkenti Xanadu ile hizalanacak şekilde tasarlandığına inanmaktadırlar.

• Yasak Şehir, 7,9 metre yüksekliğindeki sur duvarı ile 6 metre derinlik ve 52 metre genişlikteki hendeklerle çevrilidir. Bu duvar hem savunma duvarı hem de saray için istinat duvarı görevi görmüştür. Rammed topraktan yapılan bir duvarın harçla doldurulmuş ara bölmeleri vardır ve her iki tarafı da üç kat özel pişirilmiş tuğla ile kaplanmıştır.
• Duvarın dört köşesinde, 72 kule bulunmaktadır. Bu kuleler, sarayın dışarıdan en görünür kısımlarıdır ve oldukça geleneksel motiflerle bezenmişlerdir.
• Duvar her iki tarafında birer geçit bulunmaktadır. Güney ucunda ana kapı olan "Meridian Kapısı" kuzeyde ise Jingshan Parkı'na bakan "İlahi Savaş Kapısı" bulunmaktadır. Doğu ve batı kapıları "Şanlı Doğu  Kapısı" ve "Şanlı Batı Kapısı" olarak adlandırılmaktadır. Yasak Şehir'deki tüm kapılar, dokuz dizi altın kapı çivisi ile dekore edilmiştir. 
• Kompleksin ana kapısı olan Meridyen Kapısı'nın beş ayrı kapısı vardır. Bu kapı, Yasak Şehir ve Pekin antik kentinin merkez eksenini oluşturan ve taş bayraklı bir yol olan İmparatorluk Yolu'nun bir parçasıdır. Meridian Kapısı, güneydeki Çin Kapısından kuzeydeki Jingshan'a kadar uzanmaktadır. İmparatorluk Yolu'nda yalnızca İmparator, İmparatoriçe ve İmparatorluk Sınavından başarıyla geçen öğrenciler yürüyebilmekteydi.

• Yasak Şehir geleneksel olarak iki bölüme ayrılmıştır. Dış Mahkeme (veya Ön Mahkeme) güney bölümünü kapsar ve tören amacıyla kullanılmıştır. İç Mahkeme (veya Arka Saray) kuzey kısımları içerir ve İmparator ile ailesinin ikametgahı olarak kullanılmıştır. İç Mahkeme aynı zamanda devletin günlük işlerinde kullanılıyordu.
• Yasak Şehir, üç dikey eksene sahiptir. En önemli yapılar orta kuzey-güney ekseninde yer almaktadır. 
• Meridian Kapısı'ndan girildiğinde, beş köprünün bulunduğu Altın Su Nehri tarafından bölünen büyük bir meydan ile karşılaşılmaktadır. Meydanın diğer tarafından, "Yüce Armoni Kapısı" yer almaktadır. Kapının arkasında bulunan "Yüce Armoni Meydanı Salonu"  üç katlı beyaz mermerden bir terasa sahiptir. Kompleksin odağı olan üç teras bu büyük ve beyaz mermerden terasın üzerinde konumlanmaktadır. 
• "Yüce Armoni Salonu" (The Hall of Supreme Harmony) kompleksin en büyük yapısıdır ve bulunduğu meydandan 30 metre daha yüksektedir. Aynı zamanda Çin'deki en büyük ahşap yapıdır. Dokuz koy genişliğinde ve beş koy derinliğinde, 9 ve 5 sayıları sembolik olarak İmparatorun majestelerine bağlı. Salonun ortasında, tavana yerleştirilmiş, ağzından "Xuanyuan Aynası" olarak adlandırılan, avizeye benzeyen bir metal top seti çıkaran, sarmal bir ejderha bulunmaktadır. Ming Hanedanlığı döneminde İmparator, mahkeme ve resmi görüşmeleri burada gerçekleştirirdi. Qing Hanedanlığı döneminde ise, İmparatorlar çok daha fazla sayıda mahkeme düzenlediğinden, buranın yerime daha az görkemli ve kullanışlı bir yer seçilmiştir. Qing Hanedanlığı döneminde "Yüksek Uyum Salonu" yalnızca büyük toplantılar ve düğünler için kullanılırdı.
• "Merkezi Uyum Salonu" (The Hall of Central Harmony) İmparator tarafından törenlerden önce ve tören sırasında, hazırlamak ve dinlenmek için kullanılan daha küçük, kare bir salondur. Arkasında, Uyumun Korunması Salonu (Hall of Preserving Harmony) ise törenlerin provalarında kullanılıyordu. Üç salonun hepsinde de, -en büyük ve dikkat çekici olanı olanı Yüksek Uyum Salonu'ndaki olmak üzere- gözalıcı tahtlar bulunmaktadır.
• Dış Mahkeme'nin güney doğusunda "Askeri İtibar" (Military Eminence) ve "Edebi Zafer" (Literary Glory) salonları bulunmaktadır. İlki, imparatorun bakanları kabul etmesi ve mahkemeye çıkması için kullanılmıştır. Sonradan ise Saray Matbaası'na sahiplik etmiştir. İkincisi ise, önceleri Konfüçyüs alimleri tarafından eğitim vermek için kullanılmış ve daha sonra da sekreterlik ofisi olmuştur.