Pankreatit

Pankreas midenin arkasında bulunan, kanallarıyla on iki parmak bağırsağına bağlanan, iç ve dış salgı üreten büyük bir bezdir. Pankreasın iki görevi vardır. Bunlardan ilki endokrin işlevidir ki bu sayede insülin hormonuyla yüksek olan kan şekerini düşürerek veya glukagon hormonuyla düşük olan kan şekerini yükselterek kan şekerini normal düzeyde tutar.  Diğer göreviyse on iki parmak bağırsağına gönderdiği salgılarla mideden gelen öğütülmüş besinleri (kimus) daha küçük moleküllere ayırmaktır.

Pankreatit ise pankreasın iltihaplanmasıdır.

Akut pankreatit de ödem, pankreasın kendi kendini sindirmesi ve kanamanın görüldüğü bir tablodur.

Her yaşta görülsede sıklıkla 55-70 yaşlarında görülmektedir. Erkek vakalarda daha çok alkolizme bağlı kadın vakalarda ise daha çok safra taşlarının kanalı tıkamasına bağlı olarak gelişir.

1. Safra veya pankreas kanalının taş, tümör, ödem, parazit ile tıkanması
2. Karaciğer hastalıkları, diyabet(şeker hastalığı) gibi 
3. Bazı ilaçlar
4. Alkolizim ve toksik(zehirleyici) etkenler
5. Hormonal faktörler
6. Enfeksiyonlar ve travmalar(doku harabiyeti yapma)
7. Damarsal hastalıklar
8. ERCP sonrası (ERCP, ucunda ışık ve kamera bulunan bir cihaz ile ağızdan girilip safra yolları ve pankreasın görüntülenmesine, tanı konulmasına, tedavi edilebiliyorsa tedaviye olanak veren bir yöntemdir.)

• Sırta vuran şidderli bir ağrı
• Karın bölgesinde gerginlik, şişlik
• Kabızlık
• Yüksek ateş
• Hızlı nabız
• Kan şekerinde yükselme
• İleri vakalarda düşük tansiyon ve şok

• Kan tahlili (amilaz, lipaz gibi pankreasın ürettiği salgıların kanda yüksek değeri  )
• Radyolojik görüntüleme yöntemleri (Manyetik Rezonans Kolanjiopankreatografi, Batın Bilgisayarlı Tomografisi vs.)
• Muayene bulguları

Klinik veriler ve tahliller ile teşhisin kesinleşmesinin ardından öncelikle uygulanacak tedavi medikal(ilaçla) tedavidir. Standart tedavi intravenöz (damar içi) sıvı ve elektrolit (örneğin sodyumklorür, potasyumklorür, kalsiyum) desteği, ağrı kesici ve kas gevşeticiler ile mide koruyucuların uygulanmasıdır. Ağızdan beslenme bir süreliğine durdurulur. Gerektiğinde damariçi besin takviyesi yapılır. İleri vakalarda kusma ile gelen içeriğin akciğerlere kaçmasını önlemek adına nazogastrik drenaj ( burundan girilerek mideye ulaşan bir boruyla mide içeriğinin dışarı akıtılması) gerekmektedir.

Cerrahi olarak ise canlılığını yitirmiş pankreas dokusunun debrite edilmesi (soyulması) şeklinde bir tedavi uygulanır. Ancak günümüzde akut pankreatitte cerrahi yaklaşım çok sınırlı yer almaya başlamıştır.

Kronik pankreatit, pankreatitin sürekli enfeksiyonu, pankreas kanallarının genişlemesi ve doku hasarı ile karakterizedir.

Kronik ağrılı ya da kronik ağrısız olabilir.

Kronik pankreatitin nedenleri akut pankreatit ile aynıdır.

• Yemeklerden sonra karın ağrısı
• Belin her iki yanında görülen yansıyan ağrı
• İleri dönemlerde kaşeksi(aşırı zayıflama)
• Steatore(yağlı, kötü kokulu, tuvalet taiına yapışır nitelikte dışkılama)
• Malabsorbsiyon (sindirim ve emilimin yetersizliği)
• Diyabet
• Tıkanmalara bağlı sarılık
• Yorgunluk
• Mide bulantısı kusma

• Dışkıda yağ incelemesi
• Radyolojik görüntüleme (Manyetik Rezonans Kolanjiopankreatografi, Batın Bilgisayarlı Tomografisi vs.)
• Sekretin testi (Damar içerisine sekretin gönderilmesi ve on iki parmak bağırsağından pankreas sıvı alınarak pankreas fonksyonlarının değerlendirilmesi işlemidir.)
• Glikoz tolerans testi ( Şeker yüksekliği görülür.)

Ağrıyı kontrol etmek için ağrı kesici uygulanır. Hastanın sindirim enzimleri gıdaları sindiremeyecek düzeydeyse yapay sindirim enzimleri takviye edilir. Yüksek değerde şeker geliştiyse insülin uygulanır. Bağışıklık siteminin pankreasa saldırması sonucu pankreatit geliştiyse steroid ajanlar verilir. Vitamin ve elektrolit desteği yapılır. Malabsorbsiyonun önüne geçilmesi için enzim preperatları verilebilir.

Endoskopik tedavi uygulanabilir.

Medikal ve endoskopik tedaviden fayda göremeyenler içinse cerrahi tedavi uygulanır. Pankreasın komple ya da bir bölümünün çıkarılması şeklindedir. (Pankreotomi)