Caz (Jazz)

Caz (Jazz), günümüzde pek çok kültür ve topluluk için ayrı anlamlar taşıyan hatta hissiyatı kişiden kişiye değişen, kendi içinde de farklı türleri barındıran bir müzik türüdür. New Orleans'ta 1880' lerin başında gelişme göstermeye başlayan Caz müziğin kökeni Afrika ‘ya dayanmaktadır. Birçok alt kültür müziği gibi sömürge ve baskı sonucu ortaya çıkan Caz müzik, Afrika ’dan Amerika’ ya getirilip köle olarak çalıştırılan siyahların kendilerini enstrümanları olmadan müzikle ifade etme çabaları esnasında doğmuştur.

Caz müziğin içinde birden fazla kültürün izlerini taşıyor olmasının sebebi 1718 ‘lerde Fransızların New Orleans’ a yerleşmelerine ve yüz kırk yedi siyah kölenin de 1719 yılında buraya getirilmelerine dayanmaktadır. 1763 yılında Fransızlar’ ın Louisiana ‘yı İspanyollara vermiş olması, bölgenin 1801 ‘de tekrar Fransız hakimiyetine girmesi son olarak 1803 yılında Amerika Birleşik Devletleri ‘nin toprağı haline gelmesi Caz müzikteki kültür çeşitliliğinin güzel bir özetidir. Louisiana ‘nın İspanyol hakimiyeti altında kaldığı süreçte İspanyol yasaları gereği birçok kölenin serbest kalması bölgede siyahi nüfusun artmasına neden olmuştur. Siyahların ve beyazların bir araya gelmesiyle ‘’Creole toplum’’ olarak bilinen yarı Afrikalı yarı Fransız yeni bir ırk ortaya çıkmıştır. Bu sebeple Caz müzik bünyesinde Avrupa - Afrika kültür etkileşiminin izlerini oldukça yoğun bir şekilde taşımaktadır.

Siyahların en yoğun olarak bulunduğu yer ticaret yolu olan Mississippi Nehri’nin yakınındaki New Orleans ‘tı. Hem ticari bir merkez hem de liman şehri olması sebebiyle dünyanın heryerinden ziyaretçi alan New Orleans eğlence ve çeşitli etkinliklerle de renklenmeye başlamıştı. Şehirde bulunan barlarda sürekli canlı müzik ve dans partileri yapılıyordu. Müzisyenler sürekli yenilik ve gelişme arayışı içindeydiler. Böylece bölgedeki bütün alt müzik akımlarının keşfedilmesi ve düzenlenmesiyle Caz müzik gün yüzüne çıkarak Blues ile birlikte siyahi yerel müziklerin Amerika Birleşik Devletleri’nde doğan atası olarak kabul edildi.

Afrikalı köleler ilk getirildiklerinde izin verilmediğinden dolayı müzik aletleri yanlarında yoktu. Fakat müzik zevkleri, gelenekleri ve en önemlisi doğaçlama yetenekleri vardı. Bu sebeple Caz müzik daha çok doğaçlama (improvizasyon) ve swing (salınım) üzerine kurulmuştur. Özgürlüğü merkez alan ve serbest bir tür olan Caz, doğaçlama yoluyla doğal tepkilerle anlatılan hikayenin ritm ve sesle aktarılması esasına dayanır.

Bilinen ilk caz parçaları Buddy Bolden ve Jerry Roll Morton tarafından yapılmıştır. Caz müzik ilk ortaya çıktığı günden itibaren 19 ve 20. yüzyıl Amerikan popüler müziğinden etkilenmiştir.

New Orleans ’ta 1843’e kadar benzerlerinin de New York ve New England ’ta yapıldığı gibi Afrika danslarının sergilenip yine Afrika kökenli davulların çalındığı festivaller düzenlenirdi. 19.yüzyılın başlarına doğru siyahi müzisyenler Avrupa enstrümanlarını çalmayı öğrenmeye başladılar. Tek seslilikten ve geleneksel kavramdan çıkarak müziklerini harmonik tarzla birleştirdiler. Böylece Karayip, Güney Amerika ve diğer köle melodileri piyanoyla icra edilmeye başladı.

Caz müzik New Orleans ’ta doğmuş olsa da Caz müzik ismi ile anılmıyordu. Bu terim ilk olarak Chigago’da 1915’lerde yapılan müziği tanımlamak için kullanılmıştır. 1920'lerin başında ise Caz New York, Los Angeles ve Chicago'da yapılan kayıtlarla ismini ve temelde son şeklini almıştır.

20. yüzyılın başlarında New Orleans 'ta tören, düğün ve dans etkinliklerinde hemen hemen aynı repertuarlar kullanılıyor ve aynı müzisyenler sahne alıyordu. Müzisyenler bir resmi geçitte çalmalarının hemen ardından enstrüman değiştirip dans salonunda başka enstrümanlarla dans müziği yapıyorlardı. Bandolarda üflemeli çalgılarla birlikte sadece davul ve ziller kullanılıyordu. Dansçılara eşlik eden orkestralar ise genellikle gitar, bas, piyano, bir yada iki nefesli çalgı ve kemandan oluşuyordu. Caz müzik, erken Caz döneminde dans müziği olarak kabul görüyordu. Bu sebeple dans edilmesine olanak sağlayan karmaşık ritmleri olmayan parçalar çalınıyordu. Bu da Caz müziğin bugünkü haline doğru şekillenmesine olanak sağlayarak ‘’ caz ne çaldığın değil, nasıl çaldığındır’’ ve ‘’caz, dansçılar için yazılan müzikten ortaya çıkarak büyüyen bir müziktir" fikirlerinin oluşmasına yol açtı. New Orleans Cazı veya Dixieland tarzı olarak bilinen türler aslında o dönem müzisyenleri tarafından yapılan müziktir.

Günümüzde cazın birçok farklı türü bulunmaktadır ve her geçen gün yeni birşeyler katılarak artmaktadır. En temel türleri ;

• Swing Jazz
• Bebop Jazz
• Cool Jaaz
• Hard Bop Jazz
• Free Jazz
• Jazz Rock Fusion  olarak sınıflandırılır.