Çocuk İşçiliği

Çocuk işçiliği, çocukları yaşamdan alıkoyan, eğitimlerini engelleyici, fiziksel ve zihinsel gelişimlerine zarar veren işlerdir.

Çocuk işçi kime denir? Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin 1 maddesine göre; '18 yaşına kadar herkes çocuk sayılmaktadır.' Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise;  15 yaşın altında aile bütçesine katkıda bulunmak için çalışan çocuklara çocuk işçi derken, 15-24 arasındaki çalışanlara ise 'genç işçi' olarak nitelendirir.

Ülke ekonomisinin en önemli yapıtaşı istihdam ve buna bağlı olarak üretimdir. İşverenler üretim sürecinde kayıtdışı istihdama yönelerek hem vergiden kaçınmış, hem de çalışanların işçi haklarını ihlal etmiş olurlar. Sanayi devriminden bu yana özellikle çocuk işgücü ve kadın işgücünün sömürülmesi yıllardır süregelen sosyo-ekonomik bir sorun olarak tarihte kendini göstermiştir. Kapitalizmin köklenmesiyle birlikte artan rekabet ortamı daha fazla üretim için bu tarz yasal olmayan süreçler de artış göstermiştir.

Özellikle az gelişmiş ülkelerde yoğun olarak görülen çocuk işçiliği, bu ülkelerde bulunan genç nüfusun eğitimsiz kalmasına  ve sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Çocuk işçiliği, çocukların geleceğinin ağır şekilde tahrip edilmesine neden olan bir süreç olmakla birlikte bir insan hakları sorunudur. Çocukluklarını yaşayamadan erken yaşta sorumluluk almaya mahkum edilen çocuklar, eğitim haklarından da mahrum kalmakta, tehlikeli ve ağır şartlarda adeta bir köle gibi çalıştırılmaktadırlar. Gelir eşitsizlikleri, köyden kente göçlerin ve işsizliğin artması ile çocuk işçiliğinin yaygınlaşma riskine karşı sistemli bir mücadele gerekmektedir. 

Türkiye 2012 verilerine göre 2006 yılından bu yana çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin en yaygın olduğu ücretsiz aile işçisi çocuk işçilerin, toplam çocuk işçiler içerisindeki oranı % 41’den % 46’ya, sayısı ise 362 binden 413 bine yükselmiştir. Yine aynı kapsamda değerlendirilen tarım sektöründe çalışan çocukların sayısı da 73 bin kişi artış göstererek 326 binden 399 bine,  toplam çocuk işçilere oran ise % 37’den % 45’e ulaşmıştır.

Türkiye'de tarıma dayalı ekonomi sebebiyle 'gizli işsizlik' olarak bilinen işsizlik türünde özellikle çocuklara daha çok yer verildiği bilinmektedir. Günümüzde Türkiye'de her 10 çocuktan 8'i işçi olarak çalıştırılmakta, ülke çapındaki toplam çocuk işçi sayısı neredeyse 2 milyona ulaşmaktadır.

Çocuk işçiliği konusunda gerekli denetimlerin yapılması ve sürekli güncellenmesi büyük önem taşımaktadır. Yasal olarak çalışması mümkün olan ancak kayıt dışı çalıştırılan çocuklar için de uygulanan denetimlerin güncellenip sıkılaştırılarak, bu konudaki cezai yaptırımların caydırıcı nitelikte olması gerekmektedir.

Özellikle 'çıraklık eğitimi' kisvesi altında çocukların ucuz işgücü olarak ağır koşul ve saatlerde çalıştırılmaması için yeterli önlemler alınmalı, denetimler yapılmalı ve yasal olarak düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. Yalnızca yasal düzenlemeler ile bu sorunun önüne geçilmesi mümkün değildir. Sorunu ortadan kaldıracak politika ve programlar için bilgi sağlamak amacıyla, kapsamlı bir ulusal çocuk işçiliği araştırması yapılmalıdır.

Ayrıca, halihazırda çalışmakta oldukları için eğitim hakkını kullanamayan çocukların durumunu iyileştirmek için de çeşitli adımlar atılmalıdır. Bu adımlar aşağıdakileri içermektedir:

• çocuk işçiliğinin çocuk üzerindeki zararlı etkileri hakkında kamunun farkındalığının artırılması;
• çocukların ucuz işgücü olarak sömürülmesini önlemek için tarım sektörünün daha iyi düzenlenmesi;
• sokakta yaşayan çocukların sayısını azaltmak için şehir meclislerine destek verilmesi;
• okula dönen çocuk işçilerin ihtiyaçlarını karşılamak için esnek bir müfredat uygulanması;
• artan erişime uygun olarak okul ve derslik sayısının artırılması;
• eğitim kalitesini iyileştirmek için daha fazla finansman sağlanması;
• çocuk işçiliğini kolayca kabullenen ailevi ve kültürel geleneklere müdahale edilmesidir.

2012 yılında Birleşmiş Milletler tarafından dünyada gittikçe artan çocuk işçiliğine karşı farkındalık yaratmak ve çocuk işçiliğine engel olmak amacıyla her yıl 12 Haziran tarihi, Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü ilan edilmiştir.